Niedyskretny urok burżuazji. Węgierska secesja” w Międzynarodowym Centrum Kultury w Krakowie [ZDJĘCIA]

Założona przez Miklósa Zsolnaya manufaktura rozkwit zaczęła przeżywać za czasów jego syna Vilmosa. Kolejne pokolenia rodziny rozwijały działalność fabryki. A czas był sprzyjający.

Austro-Węgry przeżywały moment spokoju. Co więcej, Węgrzy zyskali wysoki, polityczny status w ramach dualistycznego mocarstwa Habsburgów. Do tego czas belle epoque sprzyjał bogaceniu się mieszczaństwa, rozwojowi kultury wielkomiejskiej. Mieszkania w kamienicach potrzebowały przedmiotów zbytku. Pięknych, misternie wykonanych, sięgających do najnowszych artystycznych trendów. W modzie była secesja i charakterystyczne dla niej miękkie, płynne linie i opływowe kształty.

„Głoszony wówczas postulat syntezy sztuk i odrodzenia rzemiosł zaowocował nie tylko włączeniem się artystów w projektowanie przedmiotów codziennego użytku, lecz także przyczynił się do zmian w obrębie stosowanych procesów technologicznych. Okres secesji wiązał się również z intensywnym rozwojem ceramiki, która ze względu na plastyczność wykorzystywanego w jej produkcji tworzywa stwarzała doskonałe możliwości kreowania form odpowiadających stylowym preferencjom epoki. Te tendencje doskonale obrazuje manufaktura Zsolnay” - zaznaczają twórcy wystawy.

O sukcesie Zsolnay zadecydowało jednak nie (albo raczej nie tylko) wykorzystanie najnowszych trendów w sztuce, ale także nowoczesna technologia, czyli wprowadzenie m.in. techniki eosyny i pirogranitu. Pierwsza z nich nadawała przedmiotom iryzujący, metaliczny odcień. Druga, wykorzystywana do produkcji detali architektonicznych, wpływała na ich trwałość, wytrzymałość i odporność na działanie warunków atmosferycznych. I wystawa w Międzynarodowym Centrum Kultury doskonale obie te techniki charakterystyczne dla działalności fabryki Zsolnay pokazuje.

Ale historia tej fabryki doskonale pokazuje także wielonarodowy charakter państwa Habsburgów. Widać to po członkach rodziny właścicieli. Jednym z projektantów, który wżenił się w ród „królów ceramiki węgierskiej” był... Tadeusz Sikorski. To Polak, architekt. Przyjechał za zleceniami i został. Odpowiadał zresztą później za wiele bardzo interesujących projektów rodzinnej manufaktury. Niektóre z nich - zdaniem badaczy - nawiązywały do krakowskich zbiorów, które dziś oglądać można w kolekcji Muzeum Archeologicznego.

Fabryka Zsolnay stała się jedną z najbardziej znanych producentów ceramiki nie tylko na terenie Austro-Węgier, ale i całej Europy. Co więcej, przez Franciszka Józefa została odznaczona medalem cesarskim, a wyroby Zsolnay doceniał i kolekcjonował m.in. Walter Crane - artysta związany z ruchem Arts and Crafts.

Ale ta fabryka została też niestety wręcz symbolicznym obrazkiem dla tego, co wydarzyło się później. Bo po II wojnie światowej, gdy kraje Europy Środkowej i Wschodniej opanowały komunistyczne rządy, nikt nie potrzebował już błyskotek. Niedyskretny urok burżuazji ustąpił potrzebom ludu. Fabryka w Peczu stała się miejscem masowej produkcji ceramiki. Ale to już inna historia...