Fatalna gospodarka finansowa szpitali

Negatywna ocena związana jest także z brakiem zrealizowania przez większość zakładów uczestniczących w postępowaniu restrukturyzacyjnym założonych celów i parametrów ekonomicznych, mimo że w odniesieniu do poszczególnych etapów procedury restrukturyzacji izby nie stwierdziły istotnych uchybień, a środki uzyskane przez SP ZOZ tytułem pożyczki ze Skarbu Państwa wydatkowane zostały zgodnie z przeznaczeniem.

Krajowa Rada RIO opublikowała sprawozdanie z działalności izb w ub. roku. W tym czasie wsystkie RIO przeprowadziły skoordynowaną kontrolę w zakresie gospodarki finansowej SP ZOZ w latach 2006-2007. Objęła ona 46 SP ZOZ, z których 40 uczestniczyło w procesie restrukturyzacji.
Kontrola dotyczyła działań o wysokim ryzyku wystąpienia nieprawidłowości (zamówienia publiczne, gospodarowanie majątkiem) oraz ewidencji i sprawozdawczości finansowej zobowiązań. Badaniem objęto również wykorzystywanie przez organy założycielskie (jednostki samorządu terytorialnego) instrumentów prawno-finansowych wpływających na gospodarkę finansową SP ZOZ (dotacje, poręczenia, pożyczki). Przedmiotem kontroli było też wykorzystanie przez SP ZOZ środków otrzymanych na zadania związane z restrukturyzacją SP ZOZ oraz prawidłowość realizacji postępowania restrukturyzacyjnego.
Jak podkreślają RIO, charakterystycznym zjawiskiem była duża rotacja na stanowiskach kierowniczych w SP ZOZ, co nie miało pozytywnego wpływu na jakość zarządzania tymi podmiotami. Zdaniem izb, brak stabilizacji kadry zarządzającej nie sprzyjał prawidłowemu wykonywaniu obowiązków przez pracowników kontrolowanych zakładów, jak również realizacji zakreślonych na dłuższy czas programów zakładających zmianę sposobu zarządzania zakładami i poprawę ich wyników ekonomicznych.
RIO ujawniły naruszenia związane z niepełnymi regulacjami wewnętrznymi, w szczególności w zakresie gospodarki finansowej, w tym kontroli finansowej, aż do sytuacji braku wprowadzenia wymaganych regulacji. Sformułowane zastrzeżenia dotyczyły przede wszystkim dokumentacji opisującej przyjęte zasady rachunkowości, regulaminów porządkowych, procedur kontroli finansowej. W wielu przypadkach obowiązywały unormowania nieaktualne. W szeregu zakładów pracownicy nie zostali zapoznani z regulacjami określającymi warunki i sposób wykonywania obciążających ich zadań, a także tych opisujących procedury kontroli finansowej dla danego typu działalności.
Nieprawidłowości związane z opisem przyjętych w zakładach polityki rachunkowości miały także wpływ na ujawnione przez izby naruszenia w zakresie sporządzania sprawozdań finansowych: ich brak, sprawozdania niezgodnie ze stanem faktycznym, jak również niezgodnie z danymi wynikającymi z ewidencji księgowej, a ponadto przekraczanie wyznaczonych przepisami terminów przekazywania sprawozdań.
Jak podkreślają RIO, sytuacja finansowa SP ZOZ, charakteryzująca się wysokim poziomem zobowiązań, w tym także wymagalnych, czyni bezspornym wniosek, że informacje w tym zakresie powinny być przekazywane terminowo, a dane finansowe muszą być rzetelne i oparte o prawidłowo prowadzoną ewidencję księgową.
Największa liczba stwierdzonych naruszeń i nieprawidłowości o znaczącym charakterze dotyczyła kwestii związanych z gospodarowaniem majątkiem będącym w dyspozycji SP ZOZ, jak również naruszenia zasad zakupu lub przyjęcia darowizny aparatury i sprzętu medycznego. Szczególnie negatywnie RIO oceniły sytuacje polegające na braku podejmowania czynności windykacyjnych, zaniżaniu ustalanych stawek czynszu najmu lub dzierżawy, zaniechaniu aktualizacji czynszu najmu lub dzierżawy - wbrew postanowieniom zawartych umów, jak również nienaliczaniu odsetek z tytułu nieterminowych płatności należności na rzecz zakładów z tytułu odpłatnego udostępnienia składników majątkowych.
Kontrole ujawniły także przypadki zawarcia umów naruszających interes ekonomiczny SP ZOZ. Tymczasem, w ocenie izb, wobec utrzymującego się wysokiego zadłużenia SP ZOZ optymalna realizacja przychodów powinna być jednym z priorytetów działania osób zarządzających zakładami.
Kontrole wykazały ponadto przypadki niewywiązania się przez organy jednostek samorządu terytorialnego z obowiązku określenia zasad, w oparciu o które zakłady powinny podejmować decyzje odnoszące się do zbycia aktywów trwałych, oddania ich w dzierżawę, najem, użytkowanie lub użyczenie oraz do nabycia aparatury i sprzętu medycznego. Niewystarczająca była także kontrola nad respektowaniem ustalonych zasad ze strony właściwych jednostek samorządowych.
Ujawniono także przypadki naruszenia zakazu prowadzenia na terenie SP ZOZ działalności uciążliwej dla pacjenta lub przebiegu leczenia albo innej działalności, która nie służy zaspokajaniu potrzeb pacjenta i realizacji jego praw oraz zakazu prowadzenia na terenie SP ZOZ działalności polegającej na udzielaniu takich samych świadczeń zdrowotnych przez wymienione w ustawie podmioty.
Wyniki kontroli wskazują, że zakłady nie zawsze prawidłowo realizowały procedury związane z udzielaniem zamówień publicznych. Najwięcej zastrzeżeń sformułowano w zakresie zapisów przyjmowanych przez zamawiających w specyfikacji istotnych warunków zamówienia. Najpoważniejsze zarzuty dotyczyły naruszenia zasady wyboru najkorzystniejszej oferty. Regułą było nieprzestrzeganie przez zakłady zawartych umów w zakresie terminów płatności za zamawiane dostawy, usługi i roboty budowlane.
Ponadto wyniki kontroli wykazały, że większość kontrolowanych zakładów nie osiągnęła wszystkich celów i parametrów ekonomicznych założonych w programach restrukturyzacyjnych. W 36 zakładach w trakcie trwania postępowania restrukturyzacyjnego powstały zaległości z tytułu zobowiązań cywilnoprawnych, w szczególności wobec dostawców i wykonawców. Zaległości te utrzymywały się także po zakończeniu postępowania.
Izby ujawniły przypadki zawierania przez SP ZOZ umów z podmiotami świadczącymi usługi o charakterze doradczym i finansowym w związku z realizacją restrukturyzacji, także na warunkach niekorzystnych dla zakładu.
"Zapoczątkowana w 2005 r. restrukturyzacja finansowa SP ZOZ, przyczyniając się do zmniejszenia zadłużenia oraz do zmiany jego struktury, okazała się instrumentem niewystarczającym do jakościowej zmiany sytuacji finansowej SP ZOZ. Nie doprowadziła także do wyselekcjonowania tych zakładów, w przypadku których rachunek ekonomiczny uzasadniałby ich likwidację" - przyznają izby.