Zapomniane dziedzictwo? Cz. III

Fot. Anna Kaczmarz

Zacznijmy od budzącego wciąż kontrowersje Hotelu Forum. Budowa obiektu zaczęła się w 1978 roku. Autorem projektu był Janusz Ingarden. Jest jednym ze współtwórców architektury Nowej Huty. Projektował m.in. Teatr Ludowy i budynki przy placu Centralnym.

Nie ma raczej wątpliwości, że stawiając nowoczesny hotel naprzeciwko Wawelu i Skałki komunistyczne władze chciały symbolicznie zamanifestować kontrę wobec konserwatywnego, inteligenckiego Krakowa. I ma to swoje odbicie w architekturze. Żelbetowe filary, na których opiera się 110-metrowej długości konstrukcja, dodają hotelowi - na przekór monumentalnej formie – lekkości, polotu, finezji. Ekspresyjna bryła spada kaskadą. Jedno ze skrzydeł zostaje złamane i biegnie zgodnie z linią brzegową. Warto zwrócić uwagę na rytm podziałów elewacji. Wszystko w monumentalnej, otwartej formie. Koniecznie trzeba tu nadmienić, że wszystkie elementy ścian i stropów hotelu odlewano z form. To było nowe spojrzenie na architekturę w Krakowie. Tak nie budował jeszcze nikt. I ta powtarzalna, odlewana nowoczesność, pokaz jednakowych, wyprodukowanych elementów, równych i demokratycznych, nie była bez znaczenia. Ale chodziło też o to, by w Krakowie, w jego sercu, powstał współczesny pomnik socarchitektury.

Stawianie szkieletu hotelu trwało zaledwie półtora roku. Pozostałe lata zajęło zakładanie instalacji i wykańczanie wnętrza, również zgodnie ze specjalnymi standardami.

Z 278 pokojami i sześcioma salami konferencyjnymi dla 600 osób hotel wszedł do sieci Inter Continental, otrzymując cztery gwiazdki. Oficjalne otwarcie nastąpiło w 1989 roku, wcześniej jednak obiekt odwiedził osobiście przywódca Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego Michaił Gorbaczow. Potem rezydowali tam m.in. George Bush senior, Vaclav Havel, Helmut Kohl, Steven Spielberg, Juan Antonio Samaranch i Lech Wałęsa. Organizowano tam niezliczone imprezy - od Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie i obsługę prasową papieskich pielgrzymek. Na świecie mówiło się wówczas, że Kraków „zyskał wyróżniającą się architekturę współczesną”.
Dziś ten budynek to symbol epoki. W swoich założeniach hotel miał stanowić element zamykający wnętrze bulwaru wiślanego. Wawel, Skałka i Forum stanowiły pewną zwartą i skończoną kompozycję. Obiekt został tak zaprojektowany, żeby wjeżdżający do miasta ulicą Marii Konopnickiej w prześwicie pod budynkiem mogli zobaczyć całą Skałkę jak na dłoni. Jadąc dalej, odsłaniały się kolejne kadry Kazimierz i Stare Miasto.

Ale za hotelem Forum stoją kolejne relikty socarchitektury. Wystarczy wspomnieć Kino kijów. Jego bryła wyróżnia się na trzech obszarach: oryginalna forma, filarowy podział bocznych elewacji i imponujące, pełne przeszklenia. To wszystko sprawia, że jest to dziś nie tylko jedno z najbardziej rozpoznawalnych kin Krakowa, ale także jeden z najciekawszych przykład architektury made in PRL. Warto wspomnieć, że obiekt powstał w latach 1962-1967 bezpośrednio, po odejściu od narzuconego w Polsce po II wojnie światowej tzw. stylu socrealistycznego.

Innym interesującym przykładem jest Bunkier Sztuki. To bodaj jedyny przykład architektury brutalizmu wpisany w obszar Starego Miasta. Ciekawostką jest elewacja z odbiciem szalunków w betonie.

Ważnym przykładem jest także Hotel Cracovia. To monumentalny przykład krakowskiego modernizmu, wybudowany zgodnie z projektem Witolda Cęckiewicza w latach 1961-1964.

Warto pamiętać także o biurowcu Biprostal, czyli pierwszym krakowskim wysokościowcu, wzniesionym w latach 1962-1964. Zaprojektowany przez M. Wrześniaka, Pawła Czapczyńskiego obiekt przez długi czas był najwyższym budynkiem w mieście. Do dziś zachwyca jego barwna elewacja mozaikowa w abstrakcyjne wzory.

Nie do przeoczenia jest także Kościół Matki Bożej Królowej Polski. Jego dach przypomina biblijną Arkę, stąd jego potoczna nazwa-Arką Pana. Pierwszy kościół zbudowany w Nowej Hucie. Nowoczesny kształt bryły obiekty sprawia, że wielu łączy go architektonicznie ze słynną kaplicą Notre Dame du Haut w Ronchamp, zbudowaną według projektu Le Corbusiera.

ŁUKASZ GAZUR