Wahadełko prawdy nie powie

Jedyne, o co możemy się pokusić, to przestrzeganie przed stosowaniem metod, które powstały w bujnej wyobraźni podejrzanych znachorów. Postaramy się też jasno wytłumaczyć, od czego tak naprawdę zależy skuteczność leku i jakie są jego mechanizmy działania w organizmie człowieka.
Lekarstwa, a także zioła, zawierają substancje chemiczne, które wprowadzone do organizmu uruchamiają cały łańcuch reakcji biochemicznych. Mimo ogromnego postępu chemii, farmakologii i medycyny nie można mieć złudzeń, że leki są cudownymi środkami, które pomogą natychmiast w zwalczeniu choroby i w dodatku nie spowodują żadnej szkody.
- Można to porównać dowyjazdu samochodem wzimowy dzień -tłumaczy dr Jarosław Woroń z Regionalnego Ośrodka Monitorowania Działań Niepożądanych Leków Katedry Farmakologii CMUJ. - Wiem, że dotrę namiejsce wygodnie, nie zaziębię się stojąc naprzystanku, dojadę dość szybko, ale droga może być źle przygotowana imogę wpaść w____poślizg. Leki oferują korzyści, często ratują życie, ale istnieje też druga strona medalu.
Pierwsza ważna sprawa, od której zależy działanie farmaceutyku, to jakość zarówno formy farmaceutycznej (tabletka, kapsułka, czopek itp.), jak i samej substancji leczniczej, czyli zasadniczego składnika lekarstwa. Laboratoria farmaceutyczne dążą do tego, aby przy zapewnionych korzyściach dla pacjenta zminimalizować szkody, jakie preparat może w organizmie poczynić. Zdarza się, że lekarstwa przygotowane przez różnych producentów mogą się nieco różnić. - Jednak każdy lek dopuszczony narynek musi spełniać normy, mieć odpowiednie parametry fizyczne, chemiczne oraz tzw. farmakokinetyczne, asubstancja lecznicza nie może być zanieczyszczona -wyjaśnia profesor Korbut.
Żeby lekarstwo zadziałało, musi się dostać do krwi. Odbywa się to różnymi drogami: tabletki czy kapsułki łykamy, możemy zaaplikować sobie czopek czy smarować maścią. Najszybciej do krwiobiegu dostają się oczywiście substancje podane drogą dożylną. - Już natym etapie zauważamy różnice w_zachowaniu się substancji leczniczych -mówi prof. Korbut. - _Preparaty wchłaniają się różnie wróżnych środowiskach. Dla przykładu, kwas acetylosalicylowy zażyty wpostaci tabletki (popularna aspiryna) najlepiej wchłania się wśrodowisku kwaśnym, czyli wżołądku. _Jeżeli więc np. pacjent zmieni w jakiś sposób to kwaśne środowisko żołądka, np. przez zażycie środków zobojętniających kwas żołądkowy lub osłaniających śluzówkę żołądka, zażyte lekarstwo może się okazać nieskuteczne.
Następnie farmaceutyk pokonać musi kolejne bariery (błony biologiczne), aby dostać się do krwi. - _We krwi zkolei dochodzi dowiązania substancji leczniczej z_białkami osocza -wyjaśnia prof. Korbut. - _Efekty terapeutyczne są tym lepsze, im słabiej lek wiąże się zbiałkiem. Zdrugiej strony jednak wszystkie substancje chemiczne wiążą się zbiałkami krwi, aponadto różne substancje lecznicze konkurują ze sobą oto wiązanie. Laboratoria konstruują leki, biorąc poduwagę tę skłonność dowiązania się zbiałkami. Ilość substancji chemicznej jest więc dobierana zzałożeniem, że część zniej będzie nieczynna pozwiązaniu się zbiałkami.
Gdy jednak do organizmu wprowadzimy kilka leków, będą one ze sobą konkurowały o związanie się z białkami we krwi. Jeżeli jeden z nich zajmie wszystkie wiązania, drugi będzie krążył uwolniony - a pamiętajmy, że jego twórca założył, że część substancji w czasie, gdy jest związana z białkiem, będzie nieczynna. Lek zadziała tak, jakbyśmy przyjęli jego większą dawkę. I powikłania gotowe.
- Zdecydowana większość działań niepożądanych leków, jakie obserwujemy wPolsce, wynika ze złego kojarzenia leków iz_interakcji pomiędzy nimi -mówi dr Woroń.
Mechanizmy niektórych skutków łączenia leków mogą być różne, powyżej podaliśmy tylko jeden z przykładów. - _Połączenia niektórych preparatów, zpozoru niewinnych, mogą być nawet groźne wskutkach -uzupełnia dr Woroń. - Zażycie kilku naraz preparatów niesterydowych przeciwzapalnych iprzeciwbólowych zwiększa ryzyko krwotoku zżołądka oraz uszkodzenia wątroby inerek.
Warto pamiętać, że wydawałoby się nieszkodliwe zioła również wchodzą w interakcje z lekami. Dlatego tak ważne jest poinformowanie lekarza o wszelkich innych stosowanych preparatach.
Kolejnym etapem wędrówki lekarstwa po organizmie jest jego metabolizowanie, co odbywa się przede wszystkim w wątrobie z udziałem cytochromu P450, który stanowi zespół enzymów. Dlatego też reakcja na leki zależy od stanu, w jakim znajduje się wątroba.
Na skuteczność leku ma również wpływ to, czy zażyty został on przed, po, czy w trakcie posiłku oraz rodzaj płynu, jakim był popity. Niektórych środków nie powinno się popijać mlekiem czy sokami owocowymi. W żadnym wypadku nie wolno kojarzyć leków z alkoholem.
Bardzo wiele zależy również od samego pacjenta. - Lekarstwa należy zażywać regularnie, wtakich odstępach czasu, jak zalecił lekarz. Chodzi oto, aby worganizmie utrzymywał się stały poziom terapeutyczny substancji, nie zaniski inie zawysoki -podkreśla dr Woroń. - Istotne jest też pilnowanie dawki. Niestety, wielu pacjentów samodzielnie modyfikuje dawkę, bo efekt działania leku nie następuje natychmiast lub zauważyli poprawę iuznali, że "lekarstwo już jest niepotrzebne". Korekcję dawki powinien przeprowadzić lekarz, a____nie sąsiadka czy znachor.
Jednym z poważniejszych problemów jest zaniechanie leczenia na skutek porad szarlatanów, rodziny czy własnego przekonania o tym, że farmaceutyk nie zadziałał. Odstawienie leków może mieć skutki groźne dla życia.
- Co należy zrobić w_sytuacji, gdy wspomniane wahadełko "powie", że lek jest "niedobry"? -denerwuje się dr Woroń. - _Wniektórych sytuacjach wybór preparatów jest bardzo ograniczony. Dla przykładu, pozałożeniu stentu donaczyń wieńcowych konieczne jest ze względów życiowych stosowanie leków przeciwzakrzepowych. Ajeśli wahadełko "powie nie"? Tu przecież innego wyboru nie ma!
JOANNA SIERADZKA