Uczta smaków i zdrowia

Jajka z chrzanem to nieodzowna potrawa na wielkanocnym stole. I o ile o jajkach powiedziano już niemal wszystko, o tyle skromny chrzan pozostaje wciąż na uboczu. A przecież razem tworzą zgrany duet.

Dlaczego szynka, ćwikła i jajka na twardo najlepsze są z chrzanem? Na pewno z powodu jego swoistego, ostrego smaku. Po cebuli i czosnku chrzan zawiera najwięcej fitoncydów - substancji bakteriobójczych, co tłumaczy jego właściwości konserwujące. Badania prof. Juliana Aleksandrowicza wykazały, że posiada również właściwości pleśniobójcze. Dodatek chrzanu do potraw sprawia, że dłużej zachowują świeżość. Korzeń używany jest również do przyrządzania kiszonek, np. z ogórków. Aby zapobiec psuciu się produktów spożywczych przesypuje się je drobno rozdrobnionym korzeniem chrzanu lub okłada jego liśćmi - w ten sposób chroniono niegdyś masło przed jełczeniem.

Chrzan wpływa korzystnie na trawienie i podnosi strawność pokarmów, które wraz z nim zjadamy. Wartości odżywcze chrzanu również są nie do pogardzenia: trochę białka, sporo wapnia i żelaza, ale przede wszystkim witamina C - chrzan zawiera jej 4 -5 razy więcej niż cytryny i pomarańcze. Chrzan zimą i wczesną wiosną jest wielkim skarbem - nie tylko jako źródło witaminy C i zabójczych dla bakterii fitoncydów, ale jako zdrowa, pikantna przyprawa do wielu potraw. Znany i lubiany w polskiej kuchni jest zwłaszcza sos chrzanowy, przyrządzany na ciepło i na zimno. W gorącym sosie ostry smak chrzanu łagodnieje, warto jednak pamiętać, że gotowany chrzan ma niewielką wartość odżywczą, a trawiennej i leczniczej prawie żadnej. Sosy nie są trudne do przyrządzenia, a najbardziej uciążliwą czynnością jest starcie chrzanu.

Chrzan znany jest od tysiącleci. Jako przyprawa i lek używany był już w starożytności. Nasza medycyna ludowa stosowała wyciągi z chrzanu do nacierań, np. przy bólach reumatycznych. Dziś wiadomo, że dla cierpiących na reumatyzm chrzan powinien stanowić często używaną przyprawę. Według dr Jadwigi Górnickiej, autorki książki „Apteka natury”, wewnętrzne stosowanie chrzanu wskazane jest m.in. w astmie, przy braku apetytu, w niedoborach witaminy C, w schorzeniach wątroby, w stanach zapalnych nerek, w kamicy nerkowej, w stanach zapalnych korzonków nerwowych. Okłady ze startego chrzanu można stosować w dolegliwościach reumatycznych i płucnych. Przy parodontozie zaleca się żucie korzenia.

Rzeżucha powinna gościć na wielkanocnym stole nie tylko w formie dekoracji. Zawiera sporo witaminy C, jest także znakomitym źródłem witamin: A, B, PP i K. Dietetycy chwalą ją za bogactwo soli mineralnych, żelaza, magnezu, wapnia, cynku i chromu. Ponieważ jest również bogatym źródłem łatwo przyswajalnego jodu, poleca się ją osobom z niedoczynnością tarczycy. Obniża poziom cukru we krwi, a chrom wspomaga prawidłową pracę trzustki.

Trudno także wyobrazić sobie stół wielkanocny bez królującej na środku dorodnej baby drożdżowej - dobrze wyrośniętej, polukrowanej i ozdobionej bukszpanem. Ciasto drożdżowe jest wypiekiem znacznie bardziej dietetycznym niż na przykład kruche ciasto albo ciastka i torty z kremem. Jest też mniej od nich kaloryczne. Zwłaszcza w wersji codziennej, a nie świątecznej, a więc z mniejszą ilością cukru i jajek. Jest też lekkostrawne, o ile nie spożywa się go, gdy jest jeszcze zbyt świeże. Dlatego mogą jeść je wszyscy - od dzieci po osoby starsze i rekonwalescentów.

Choć wielkanocna baba nie kojarzy się nam raczej z witaminami i mikroelementami, w rzeczywistości ma ich dość sporo. Dzięki drożdżom zawiera witaminy z grupy B, niezbędne do prawidłowej pracy układu nerwowego. To właśnie one łagodzą stresy i poprawiają nam nastrój oraz pamięć i koncentrację. Z innych cennych składników znajdziemy w babie sporo sodu i potasu, a także magnez, wapń, fosfor, cynk, żelazo, miedź i mangan. Ciasto jest dobrym źródłem skrobi, która w naszym organizmie rozkłada się na niezbędną wszystkim komórkom glukozę. W czerstwym cieście drożdżowym część zwykłej skrobi przekształca się w tzw. skrobię oporną. Jest ona oporna na działanie enzymów trawiennych (zachowuje się jak błonnik), nie jest więc wchłaniana w jelicie cienkim, dzięki czemu zmniejsza kaloryczność pokarmów i obniża indeks glikemiczny żywności, a także - podobnie jak błonnik - reguluje trawienie i obniża poziom cholesterolu.