Tę księgę trudno przeniknąć

W teren ruszyły specjalne patrole, niekiedy nieznające języka, konfiskujące więc i inne dzieła. Nie wszyscy chcieli swe egzemplarze oddawać, kończyło się więc niekiedy na rozlewie krwi. Tylko na stos na jednym z paryskich placów trafiły 24 wozy wyładowane książkami. A było to jeszcze przed wynalezieniem druku, praca nad jednym rękopisem wymagała tygodni, a nawet miesięcy. Spalono tysiące woluminów, wiele dzieł, istniejących zaledwie w kilku egzemplarzach zostało utraconych na zawsze.

Kilka lat później, po licznych protestach, papież Innocenty IV nieco zmodyfikował stanowisko. Powołał kolejne komisje, które czuwały nad usunięciem z tekstu treści szkodliwych. Po tym Księga mogła być nadal używana.

Ta Księga to Talmud, jeden z najważniejszych tekstów judaizmu - a zarazem najbardziej tajemniczych dzieł w historii ludzkości. Przez wiele lat Kościół traktował go jako przeszkodę w nawracaniu żydów, stąd wspomniane zakazy oraz nakazy usuwania z tekstu fragmentów szkalujących chrześcijaństwo. Dzieje jego powstania, roli i sposobu funkcjonowania w społecznościach żydowskich opisuje Harry Freedman w książce „Talmud. Biografia”, której polski przekład ukazał się nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Talmud nie jest księgą objawioną, jak Biblia. Nie ma jednego autora, ani daty powstania. To komentarz, a raczej zestaw komentarzy do biblijnej Tory, wyjaśniający jak należy przestrzegać objawionych w niej praw. Jak pisze dla przykładu Freedman, tylko obrzędowi czerpania wody poświęcone są 4 gęsto zadrukowane stronice. Pamiętacie państwo Tewje Mleczarza, bohatera „Skrzypka na dachu” i jego rozważania, choćby o przyszłych zięciach? Z jednej strony… Ale z drugiej strony…

Talmud jest więc dziełem nie do końca przeniknionym. Jak przypomina Freedman, ludzie studiom nad nim poświęcają niekiedy całe życie.

Równie skomplikowane jak zawartość są dzieje i kształt tej księgi. Odwołajmy się więc do słów autora „Biografii”: „Talmud obejmuje 1,8 miliona słów zawartych w 37 tomach. Choć poświęcono go prawu, nie jest to kodeks prawny, lecz zapis debat toczonych w akademiach Babilonu w III-V wieku. Debaty te dotyczyły księgi zwanej Miszną, będącej kodyfikacją prawa żydowskiego dokonaną w okresie II-III wieku. (…) Współczesne wydania drukuje się wraz z dziesiątkami komentarzy”. Warto jeszcze wspomnieć, że istnieją dwie podstawowe redakcje Talmudu - Jerozolimski i Babiloński…

W tej sytuacji nie pozostaje nic innego, jak tylko zasiąść do własnych talmudycznych studiów. Może na początek tylko nad „Biografią”…