Święte Marie z Morza

Krypta Sary, gdzie znaleziono jej szczątki Fot. Autorka

Według niej, kilka lat po zmartwychwstaniu Chrystusa pojmano grupę najbliższych jego zwolenników. Prześladowani przez Żydów i Rzymian zostali wepchnięci na łódź bez żagli, wioseł i steru, i wydani na pastwę morza. Były wśród nich trzy Marie, wspominane w ewangeliach jako pierwsi świadkowie pustego grobu Jezusa: Maria Salomé (matka apostołów Hieronima Starszego i Jana), Maria Kleofasowa (matka apostoła Jakuba Mniejszego i Józefa), obie siostry Matki Boga, oraz Maria Magdalena. Towarzyszyła im ciemnoskóra Sara - dziewczyna do posług. W łodzi znaleźli się też Marta, Łazarz, Marcellus i inni uczniowie Chrystusa.

Łódź długo dryfowała po morzu, aż prowadzona przez Opatrzność szczęśliwie przybiła do południowych wybrzeży dzisiejszej Francji. Tam, u ujścia Rodanu cudownie uratowani wybudowali małą kapliczkę. Wkrótce Maria Magdalena oraz Marta udały się na północ, apostołowie rozeszli się w kierunku Tarasconu, Aix i Marsylii, głosząc Słowo Boże, zaś pozostałe dwie Marie do śmierci przebywały w miejscu ocalenia. Bez reszty oddane duszpasterstwu zyskały miłość i szacunek wyznawców niesionej im wiary. Gdy zmarły, ich doczesne szczątki, z pietyzmem przechowywane przez chrześcijańskie pokolenia, z czasem stały się przedmiotami kultu nawiedzanymi przez wiernych. Złożono je w kościele Notre-Dame-de-la-Mer, jaki powstał z wcześniejszej kaplicy.

Święty przybytek ulokowany blisko morza, z pozostałych zaś stron obramowany dwiema odnogami Rodanu, miał położenie strategiczne, co wobec szerzącego się piractwa i najazdów Saracenów miało nie lada znaczenie. Od połowy IX w. po wiek XII był on umacniany, przebudowywany, aż - doskonale ufortyfikowany - został włączony w ciąg murów obronnych. Jako jedyna tego rodzaju budowla w razie inwazji miał dać schronienie miejscowej ludności.

Zamiast typowego kościoła powstała więc twierdza o grubych, wysokich na 15 m ścianach bez okien, z dachem obwiedzionym blankowanym murem, naszpikowanym otworami strzelniczymi. Chór i apsydę zwieńczyła masywna półkolista wieża, służąca za wieżę strażniczą.

Odkąd w Europie rozpowszechniły się chrześcijańskie pielgrzymki, Saintes Maries-de-la-Mer stało się przystankiem na Via Tolosana i Via Compostelana - głównych szlakach wiodących przez Pireneje do Santiago de Compostela. Zatrzymywały się w nim setki tysięcy wiernych, zdążających do domniemanego miejsca pochówku św. Jana. Pielgrzymowali tam błędnie przeświadczeni, iż w łodzi, również bez żagli i wioseł, samotnie dotarł on do atlantyckiego wybrzeża Hiszpanii, gdzie spoczął po śmierci. Po drodze wędrowcy odpoczywali w Saintes-Maries-de-la-Mer przy grobie jego matki - Marii Salomé. Dzięki temu mała rybacka wioska rosła w znaczenie. Jej popularność znacznie się wzmogła, gdy podczas przebudowy warownego kościoła w 1448 r. w krypcie natrafiono na resztki ludzkich kości, które miały należeć do Marii Salomé, Marii - żony Kleofasa oraz Sary. Odtąd ta kamienna, romańska świątynia sama stała się celem licznych pielgrzymek.
Wioska Saintes-Maries-de-la-Mer wpierw była prastarą osadą Notre-Dame-de-Ratis, potem nadano jej nazwę Notre-Dame-de-la-Mer, którą to w 1838 r. zmieniono na obecną. Od 1892 r. z Arles do słynnego pielgrzymiego ośrodka wiodła linia kolei wąskotorowej, zamknięta w 1953 r. Współczesna mieścina rozbudowała się na bezkresnych nizinach Camargue w delcie Rodanu, tuż przy ujściu Małego Rodanu do Morza Śródziemnego. Niezrównaną poezję nadmorskiej krainy mokradeł i słonych bagien, przeplatanej na przemian pastwiskami, piaszczystymi naniosami rzek i soczystą zielenią, urozmaicają stawy, strumienie oraz rozległe laguny, czyniąc jej ziemię wyjątkowo piękną.

W tak sielskim krajobrazie dominuje ogromny kościół, widoczny z dziesięciu kilometrów. Nad wejściem do świątyni widnieje krzyż, zwany krzyżem Camargue, składający się z serca, rybackiej kotwicy oraz trójzębu - narzędzia używanego przy znakowaniu byków. Jego genezą było połączenie znaków gardians (konnych pasterzy) i rybaków, dwóch społeczności zamieszkujących okolice. Sklepiona nisza przepastnego wnętrza mieści łódź ze stojącymi w niej dwiema Świętymi Mariami, lecz głównymi obiektami kultu są relikwie i figura Czarnej Sary, złożone pod prezbiterium w głębokiej, ponurej krypcie. Pozostały tam, gdzie znaleziono je w XV w. Podobno w kościele przechowywane są także relikwie Marii - matki Jakuba i Marii Salomé, które - mimo iż sam kościół doznał poważnych zniszczeń - dzięki izolacji przetrwały lata Rewolucji Francuskiej.

Po odkryciu szczątków Sary do Saintes Maries-de-la-Mer najtłumniej przybywali hiszpańscy Cyganie, zwani tam Gitanos, gromadząc się na religijne obchody ku jej czci. Sara, której pochodzenie nie jest znane, a z powodu ciemnej karnacji nazywana Khali (Czarna), stała się ich patronką. Dlaczego Cyganie wybrali właśnie ją? Czy dlatego, że miała ciemną skórę jak oni i jak oni długo tułała się bez domu? Być może, ale od tamtego czasu Cyganie każdego roku przybywają doń z Francji, Hiszpanii, odległych Węgier, Bałkanów, nawet Stanów Zjednoczonych i Kanady. Wiosenne święto gromadzi tłumy. Wpierw podróżowali wozami lub konno, teraz zjeżdżają samochodami i kamperami. Przybywają kilka dni wcześniej, by spotkać się ze swymi pobratymcami z różnych krajów, a przy okazji zabawić się i pohandlować.

Uroczystości trwają dziesięć dni i kończą się procesjami 24 i 25 maja. Pierwszy dzień należy do Cyganów. Wtedy wynoszą z krypty figurę patronki i wraz z nią kierują się do morza. Wprawdzie Kościół katolicki nie uznał świętości Sary, ale zezwala na tę kultową procesję. Następnego dnia ceremonia się powtarza tyle, że z udziałem biskupa i niesionych w maleńkiej łodzi dwóch Świętych Marii. Obrządkom religijnym wtóruje muzyka, wyścigi konne, pokazy i walki byków, widowiskowe ferrades. Uczestniczą w nich tradycyjnie odziani gardians, miejscowa ludność w paradnych arlesańskich strojach oraz przybywający z okolic poganiacze koni i bydła. Camargue to przecież kraina ranczerów, czarnych byków i dzikich białych koni.

KRYSTYNA SŁOMKA