Śmierć bywa pociągająca

To jedna z tych prac z nurtu sztuki krytycznej, która wciąż robi wrażenie, nie pozwala o sobie zapomnieć, drży gdzieś w oglądających. Podobnie zresztą, jak film wideo z głębokich lat 80., na którym Zbigniew Libera uwiecznił rytuały związane z codzienną pielęgnacją swojej babci, kobiety na granicy życia i śmierci. Pomimo upływu lat to mocna praca.

W tarnowskim BWA zestawiono m.in. te właśnie, głośne i skandalizujące dzieła sztuki współczesnej, z kolekcją funeraliów Bogdana Steinhoffa. Zbudowano pomost między przeszłością i teraźniejszością, próbując na wystawie „Ars moriendi/ sztuka umierania” opowiedzieć o przemijaniu, odchodzeniu, ale przede wszystkim o społecznym odbiorze śmierci.

O tym, jak na przestrzeni wieków z uwznioślenia śmierci, jako jednego z etapów życia, przeszliśmy do spychania jej poza ludzki wzrok, gdzieś na ubocze. Stąd pewnie to ironiczne stwierdzenie z obrazu Pawła Susida: „Złe życia kończą się śmiercią”. Jakby dobre mogły skończyć się inaczej.

Fascynujące są te tropy, nieraz bardzo współczesne. Jak w inspirowanym grami komputerowymi wideo Laury Paweli, w którym oglądamy współczesny danse macabre. Ludzie z różnych grup społecznych umierają, zabijani przez śmierć w absolutnie klasycznym kostiumie – wyobrażoną jako szkielet. Ale wiadomo, to tylko gra, tam zmartwychwstawać można w nieskończoność. Popkultura pozwoliła nam myśleć, że śmierć to nie ostateczność.

To wystawa gęsta od znaczeń, ale i gier formalnych. Obok bardzo mocnych prac są i te ironiczne albo wręcz poetyckie. Ale za każdym razem ta zmiana stanu skupienia wydaje się niezwykle atrakcyjna wizualnie. Bo śmierć bywa pociągająca...