Układ pokarmowy

Podstawowe czynności układu pokarmowego sprowadzają się do przyjmowania pokarmów, ich przeróbki mechanicznej (rozdrabnianie, połykanie, mieszanie pokarmu, transport treści pokarmowej) oraz chemicznej (trawienie), a także wchłaniania strawionych substancji i wydalania tych, które nie zostały strawione i użyte przez organizm.

Najważniejszymi częściami układu pokarmowego są: jama ustna, gardło, przełyk, żołądek, jelito cienkie, jelito grube oraz gruczoły trawienne: ślinianki (przyuszne, podjęzykowe i podżuchwowe), wątroba i trzustka.

W jamie ustnej pokarm jest rozdrabniany, mieszany ze śliną i częściowo trawiony. Przez przełyk wędruje do żołądka, gdzie produkowane są substancje trawiące białko. W żołądku pokarm jest przekształcany w postać płynną. Opuszcza żołądek, przechodząc do jelita cienkiego, składającego się z dwunastnicy, jelita czczego i jelita krętego. W trawieniu pokarmów niezbędne są enzymy produkowane i wydzielane przez tzw. gruczoły trawienne (narządy miąższowe): wątrobę i trzustkę. Trawienie kończy się w jelicie cienkim – teraz zaczyna się wchłanianie składników pokarmowych. Woda i niestrawione resztki przechodzą do jelita grubego, dzielącego się na jelito ślepe (kątnica), okrężnicę (wstępująca, poprzecznica, zstępująca i esica) oraz odbytnicę, która kończy się odbytem.
Człowiek został ukształtowany przez ewolucję jako istota wszystkożerna. Przewód pokarmowy został więc odpowiednio wyposażony, aby mógł przetwarzać różne rodzaje pokarmów – zarówno roślinnych, jak i zwierzęcych.

Środowisko przewodu pokarmowego jest ogromnie zróżnicowane. Począwszy od kwaśnego środowiska żołądka, aż do alkalicznego środowiska jelita cienkiego i okrężnicy. Na przestrzeni całego przewodu pokarmowego obserwuje się rosnącą liczbę drobnoustrojów – jest to tzw. flora fizjologiczna, występująca naturalnie w organizmie człowieka, bez wywoływania objawów chorobowych. Przeciwnie – mikroorganizmy spełniają wiele pożytecznych funkcji, takich jak: fermentacja pewnych składników pokarmowych, stymulacja systemu odpornościowego w zwalczaniu drobnoustrojów chorobotwórczych, regulacja rozwoju jelit, produkcja witamin (biotyna i witamina K) i produkcja hormonów. Bakterie flory jelitowej znajdują się przede wszystkim w jelicie grubym i stanowią 60 proc. masy kału.
Patrząc na przewód pokarmowy z technicznego punktu widzenia, jest to wysoce specjalistyczne laboratorium chemiczne, którego zadaniem jest pozyskiwanie z dostarczonych surowców szerokiej gamy stosunkowo prostych substancji chemicznych. Poszczególne odcinki przewodu pokarmowego są więc przystosowane do pobierania pokarmu, homogenizacji – rozdrabniania, skomplikowanej obróbki chemicznej i enzymatycznej – trawienia, wchłaniania, zagęszczania i wydalania resztek pokarmowych.