Kilka słów o naturze soli

Może być biała, szara, zielonkawa. Może być przezroczystym sześciennym kryształem, intrygującym białym naciekiem lub brązową „choinką” – sól ma wiele barw i kształtów, jednak niezależnie od fantazji natury, jest bardzo prostym związkiem chemicznym – chlorkiem sodu (NaCl).

Sól kamienna w sprzyjających warunkach tworzy sześcienne kryształy. Jest krucha, ale też plastyczna, ulega odkształceniom pod wpływem temperatury i ciśnienia, stąd w kopalniach soli nie zdarzają się tąpnięcia.

W wielickiej kopalni spotykamy sól zieloną, która zawdzięcza swoją barwę domieszce iłu, niemal w całości wyeksploatowaną w dawnych wiekach miodowo-szarą tzw. sól szybikową oraz sól spizową. Ta ostatnia występuje m.in. w odmianie pasiastej – tworzą ją na przemian ułożone warstewki szare i białe. W solach spizowych zachowały się ślady prehistorycznych organizmów, zatem skorupki ślimaków, małży, koralowców, mszywiołów. Są też pozostałości roślin, które w odległych epokach geologicznych porastały brzegi ciepłego mioceńskiego morza, np. szyszki, nasiona.

Sól tworzy niezwykłe krajobrazy. Jej wtórne krystalizacje wyglądają bardzo malowniczo, niekiedy przypominają zimowy pejzaż. Sole wtórnej krystalizacji powstawały nie tylko w czasie geologicznym, np. Groty Kryształowe, ale tworzą się również współcześnie. Gąbczaste narosty górnicy zwykli nazywać „kalafiorami”, zaś o cienkich delikatnych stalaktytach mówią „makarony”. Pod ziemią można również zaobserwować piękne „choinki” oraz sole włókniste określane mianem „włosów Kingi”.

Historia wielickiego złoża rozpoczęła się ok. 15 mln lat temu. Przed wypiętrzającymi się Karpatami powstało wypełnione wodą zapadlisko. Przez kolejne miliony lat w mioceńskim morzu osadzały się warstwy soli. Ponowne ruchy tektoniczne spowodowały niszczenie części osadzonych wcześniej pokładów soli kamiennej. Powstały wtedy różnej wielkości bloki i bryły solne. Materiał ten, wraz z innymi skałami został przesunięty i przykrył powstałe wcześniej pokłady soli. W ten sposób powstał zespół bardzo zróżnicowanych skał nazwanych złożem bryłowym. Czas tworzenia się całego kompleksu skał solnych występujących w Wieliczce był krótkim epizodem w historii morza mioceńskiego i trwał ok. 20 tys. lat. Przedstawione zjawiska i procesy doprowadziły do powstania złoża o wyjątkowej budowie, Składa się ono z dwóch odmiennych części: w dolnej części złoża pokładowego, w górnej bryłowego. To w bryłach wydrążono najstarsze i najpiękniejsze komory wielickiej kopalni.