Fot. Anna Seweryn

Przechowywany w Archiwum Narodowym w Krakowie akt lokacyjny miasta Krakowa z 5 czerwca 1257 r. to jeden z najstarszych i najcenniejszych dokumentów z zasobu. Dokument wystawiony został przez księcia krakowskiego i sandomierskiego Bolesława Wstydliwego, syna Leszka Białego, ostatniego przedstawiciela małopolskiej linii Piastów.

Na jego mocy Kraków lokowany został na prawie magdeburskim na wzór Wrocławia, stawał się gminą samorządową, na której czele stał dziedziczny wójt wraz z wybieraną wśród mieszczan ławą. W mieście funkcjonowała Rada Miejska kierowana przez burmistrza, wybieranego spośród jej członków. Władze nie tylko administrowały miastem ale też pełniły funkcje sądownicze.

Dokument wymienia też liczne przywileje i nadania, które uzyskali zarówno wójtowie, jak i cała gmina miejska.

Lokacja wprowadziła nowe założenia urbanistyczne i architektoniczne. Wytyczono wówczas istniejący do dziś plan zabudowy Krakowa, z największym wśród miast średniowiecznych rynkiem pośrodku i odchodzącymi od niego szerokimi ulicami.

Przez przyjęcie prawa magdeburskiego miasto wchodziło w środkowoeuropejski system prawa miejskiego, które zapewniało miastu w dużym stopniu status autonomiczny a ponadto obecność we wspólnocie nie tyle międzynarodowej, co ponadpaństwowej.

Sam dokument sporządzony został w języku łacińskim, na pergaminie. Spośród pięciu podwieszonych pieczęci zachowały się dwie: kasztelana krakowskiego i wojewody krakowskiego. Nie zachowały się pieczęcie: księcia, biskupa krakowskiego i kapituły krakowskiej.

Dokument – znany i przebadany przez historyków – nie był dotąd poddawany kompleksowej analizie zachowania przez konserwatorów. Stąd pojawiła się koncepcja powołania komisji ekspertów z dziedziny konserwacji i historii, którzy w trakcie posiedzeń określą stan zachowania dokumentu, przeprowadzą jego badania fizyczne i chemiczne a ich wyniki poddadzą analizie. Ponadto eksperci określą program zabezpieczenia dokumentu a także opracują założenia do optymalnego sposobu przechowywania i prezentacji dokumentu.

Dokument jest ponadto jednym z proponowanych do wpisania na Listę Krajową Programu "Pamięć Świata" UNESCO.