Infekcje zaostrzają chorobę

Typowe jesienne przeziębienia, wywoływane rhinowirusami, powodują aż 80 proc. zaostrzeń astmy u dzieci. Wrzesień to również okres, w którym dzieci wracają do szkoły i ponownie stykają się z alergenami obecnymi w kurzu i pleśniach w szkołach, przedszkolach, salach sportowych, co może zaostrzyć chorobę. Fot. Theta

- Jednym z największych wyzwań, jakie stoi przed specjalistami chorób płuc i alergologami jest zbudowanie "frontu jedności przeciw atakowi astmy". Ten front można zbudować tylko z rodzicami, poprzez odpowiednią edukację w zakresie profilaktyki i leczenia astmy - mówi prof. Barbara Rogala, prezydent Polskiego Towarzystwa Alergologicznego.

Świszczący oddech

Główną przyczyną jesiennej epidemii astmy jest zwiększone natężenie wirusowych infekcji dróg oddechowych w postaci typowych przeziębień wywoływanych rhinowirusami. Eksperci twierdzą, że powodują one aż 80 proc. zaostrzeń choroby. Wrzesień to też okres, w którym dzieci wracają do szkoły i ponownie stykają się z alergenami obecnymi w kurzu i pleśniach w szkołach, przedszkolach, salach sportowych. Kolejnym czynnikiem zwiększającym prawdopodobieństwo zaostrzenia choroby jest też nagminne zapominanie o terapii i samowolne odstawianie leczenia przeciwastmatycznego podczas wakacji. Zaostrzeniom sprzyja również stres związany z powrotem do szkoły i zwiększeniem codziennych obowiązków.

Jesienny atak astmy nie musi być jednak zaskoczeniem - można się do niego przygotować, aby zminimalizować jego skutki. Pierwszym krokiem, który może pozwolić na uniknięcie zaostrzenia astmy u dziecka jest kontrolna wizyta u lekarza pediatry i alergologa, a następnie wprowadzenie odpowiedniego leczenia. Ocena stanu zdrowia dziecka po wakacjach powinna być na stałe wpisana w kalendarz rodzica dziecka z astmą.

- Objawami zaostrzenia astmy u dziecka są najczęściej ataki kaszlu ze świszczącym oddechem, gorsza tolerancja wysiłku fizycznego i wybudzenia nocne z powodu napadów duszności - przypomina prof. Barbara Rogala. - Aby zapobiec wystąpieniu tych objawów rodzice powinni podjąć działania profilaktyczne w postaci kontrolnej wizyty u lekarza i ewentualnej modyfikacji leczenia jeszcze w okresie remisji choroby.

Sport ułatwia leczenie

Jednym z mitów krążących w społeczeństwie jest przekonanie o szkodliwości podejmowania wysiłku fizycznego przez dzieci z astmą "dla ich dobra".

Powody są zwykle te same: napady duszności w trakcie wysiłku fizycznego mogą być niebezpieczne dla dziecka, wzbudzać strach i niechęć jego otoczenia, spowodować zaostrzenie choroby i konieczność hospitalizacji.

- Nowy rok szkolny dla wielu uczniów z astmą rozpocznie się od zwolnienia z zajęć wychowania fizycznego - mówi dr Teresa Marek-Szydłowska, specjalista chorób dzieci i specjalista chorób płuc ze szpitala MSWiA w Krakowie. - Zjawisko to jest tak powszechne, że przybiera w naszych szkołach rozmiar epidemii. Astma i inne choroby alergiczne dominują wśród przyczyn zwolnień lekarskich. Takie podejście nie ma jednak żadnego racjonalnego i naukowego uzasadnienia.

Wszystkie aktualne konsensusy leczenia astmy u dzieci (Practall 2008, GINA 2009) zalecają wysiłek fizyczny jako element warunkujący właściwy rozwój układu oddechowego. Dobra tolerancja wysiłku fizycznego jest podstawowym parametrem wskazującym na prawidłową kontrolę astmy.
Dr Teresa Marek-Szydłowska podkreśla, że ruch, wysiłek fizyczny, współzawodnictwo sportowe są niezbędnymi elementami prawidłowego rozwoju każdego młodego organizmu, a szczególnie dziecka obarczonego chorobą przewlekłą, jaką jest astma. - Uprawianie sportu pozwala na przezwyciężanie choroby, dochodzenie do sukcesów, daje radość zwycięstwa, uczy znoszenia porażek, wpływa na kondycję i wydolność oddechową, ale także poprawia samoocenę i kształtuje osobowość dziecka na całe życie.

Robert Korzeniowski, wielokrotny mistrz olimpijski i świata w chodzie sportowym, od lat chorujący na astmę przyznaje, że jako dziecko doświadczył większości lęków i stresów dotykających dzieci żyjących z tą chorobą. - Sport odegrał w moim życiu bardzo ważną rolę - mówi Korzeniowski i dodaje: - Poprawił moją formę fizyczną, ale przede wszystkim pozwolił mi uwierzyć w siebie. Nauczyłem się kontrolować chorobę, a aktywność fizyczna mi to ułatwiała. Dzieci z astmą powinny uprawiać sport, który pozwala łatwiej znosić gorsze okresy choroby.

Choć korzyści z uprawiania sportu są bezsprzeczne, to nie każda forma aktywności fizycznej w równym stopniu jest zalecana dla dzieci z astmą. Do bezpiecznych dyscyplin sportowych zaliczamy pływanie, surfing, żeglarstwo, gimnastykę szwedzką, dyscypliny rzutowe, skoki w dal i wzwyż, tenis, golf oraz gry zespołowe, w których występuje krótkotrwały (interwałowy), intensywny wysiłek fizyczny (np. siatkówka).

Pacjentom z astmą odradza się na ogół uprawiania sportów i uczestniczenia w zajęciach WF wymagających długotrwałych biegów, wysiłku w suchym i zimnym powietrzu, np. biegi narciarskie, hokej na lodzie, łyżwiarstwo figurowe, kolarstwo, piłkę nożna czy biegi przełajowe. - Chociaż tak naprawdę wszystko zależy od osobniczych predyspozycji dziecka i stopnia kontroli choroby - dodaje dr Marek-Szydłowska.

Dobrze kontrolowana i leczona astma, czyli "astma bez astmy", pozwala chorym dzieciom na aktywne życie. Stosowane powszechnie w leczeniu leki przeciwastmatyczne, takie jak leki przeciwleukotrienowe pozwalają skutecznie kontrolować przebieg choroby i u większości pacjentów zapobiegać wstąpieniu duszności i powysiłkowemu skurczowi oskrzeli.

(DD)

Zalecenia dotyczące aktywności fizycznej dzieci z astmą podaje dr Teresa Marek-Szydłowska

1. Astma u dziecka zakwalifikowanego do uprawiania sportu musi być prawidłowo zdiagnozowana, prawidłowo leczona i dobrze kontrolowana. Pacjent musi ściśle przestrzegać zaleceń wydanych przez lekarza specjalistę, być dobrze wyedukowany, wiedzieć jak postępować w sytuacji wystąpienia powysiłkowego skurczu oskrzeli.

2. Pacjent zawsze powinien mieć przy sobie lek przerywający skurcz oskrzeli i umieć go właściwie użyć.

3. O aktualnych problemach zdrowotnych dziecka chorego na astmę musi być poinformowany nauczyciel prowadzący zajęcia WF, trener w klubie sportowym i wreszcie rodzic, jeżeli to pod jego opieką ćwiczy dziecko. W przypadku sportu wyczynowego konieczna jest wydana przez lekarza sportowego pozytywna opinia kwalifikująca do uprawiania przez pacjenta danej dyscypliny sportu
4. Wszystkie osoby, pod kierownictwem których dziecko ćwiczy na WF lub uprawia sport powinny znać zasady bezpiecznego treningu u dzieci z astmą (rozgrzewka przed wysiłkiem, wysiłek submaksymalny, unikanie nagłego rozpoczęcia zajęć tzw. zimnego startu, konieczność łagodnego zakończenia zajęć WF), jak również umieć postępować z dzieckiem w razie wystąpienia napadu duszności. Muszą oni również wiedzieć o ewentualnych chorobach współistniejących u dziecka (pyłkowica, uczulenie na roztocza kurzu domowego, pleśnie lub chlor itd.)

5. Dzieci powinny unikać wysiłku fizycznego i być zwolnione z zajęć WF zawsze podczas infekcji, przy zaostrzeniach i niestabilności astmy, jak również unikać ekspozycji na stwierdzane alergeny (np. zajęć na basenie przy uczuleniu na chlor, zajęć na boisku podczas okresu pylenia roślin przy stwierdzanej pyłkowicy, czy ćwiczeń w zakurzonej sali gimnastycznej przy uczuleniu na roztocza kurzu domowego)

6. Dzieci i młodzież chore na astmę uprawiające sport powinny zawsze trenować pod nadzorem nauczyciela, trenera lub przeszkolonego rodzica i pozostawać w stałej opiece i kontroli Poradni Pulmonologiczno-Alergologicznej, a w uzasadnionych przypadkach (sport wyczynowy) również lekarza sportowego.

(DD)