Do "Damy z gronostajem" dokładamy z naszych kieszeni

"Dama z gronostajem" Leonarda da Vinci, najcenniejszy obraz znajdujący się w polskich zbiorach Fot. repr. Andrzej Banaś

KONTROWERSJE. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego ukrywało, że zapłaciło Fundacji xx Czartoryskich - bagatela! - 1 mln zł za zgodę na wystawienie dzieła Leonarda da Vinci na Wawelu

Zarząd fundacji nie chce sprawy komentować: prezes Anna Kraińska nie odbierała od nas telefonu, natomiast Andrzej Drozd, członek zarządu, poinformował, że przebywa na urlopie i to nie jest "dogodny moment" na komentowanie sprawy. Z kolei prof. Jan Ostrowski, dyrektor zamku na Wawelu, stwierdził, że to "delikatna sprawa", więc również nie zamierza się wypowiadać. Ale jak się dowiadujemy, opłata zostanie wypłacona właśnie przez Zamek Królewski na Wawelu: pieniądze trafią na jego konto w formie dotacji, która następnie przekazana zostanie fundacji - ministerstwo nie może bowiem bezpośrednio płacić żadnej fundacji (to mogłoby rodzić podejrzenie o praktyki korupcyjne).

"Kwota 1 mln zł, jaką otrzyma Fundacja od Wawelu nie wynika jedynie z udostępnienia przez Fundację obrazu, ale także z praw do wykorzystania przez Wawel wizerunku obrazu, wykorzystania znaku słownego »Dama z gronostajem«, wykorzystania znaku słownego »Fundacja XX. Czartoryskich«, wykorzystania znaku słownego »Muzeum XX. Czartoryskich«. Należy także podkreślić, że zgodnie z umową powyższe wynagrodzenie Fundacja przeznaczy na cele statutowe, w szczególności na zadanie rewitalizacji budynku Muzeum Książąt Czartoryskich i przygotowania w nim stałej ekspozycji" - czytamy w odpowiedzi przesłanej nam po dwóch tygodniach oczekiwania przez Macieja Babczyń-skiego, rzecznika resortu.

Przy okazji ministerstwo podjęło jednak rozmowy w sprawie uregulowania kwestii, które dotąd budziły niepokój muzealników i historyków sztuki. Chodzi o dyskusyjne zmiany w statucie fundacji, zatrzymanie przez fundatora badań arcydzieła czy zagwarantowanie Muzeum Narodowemu dalszej opieki merytorycznej nad zbiorami. Rozmowy w tej sprawie mają być kontynuowane we wrześniu. "MKiDN nie widzi żadnych zagrożeń dla zbiorów. Są one nadal pod fachową opieką specjalistów z Muzeum Narodowego w Krakowie" - dodaje rzecznik.

Co ciekawe, resort kultury dodatkowo z budżetu państwa pokrył koszty przygotowania sali ekspozycyjnej na Wawelu, o czym akurat prasę informowano. Chodzi o 500 tys. zł, dzięki którym renesansowa sala na drugim piętrze, z wykuszem autorstwa Franciszka Florent-czyka z początku XVI w., zapewnia bezcennemu obrazowi odpowiednie warunki.

Ile damy za "Damę", czyli znów o kolekcji Czartoryskich

Resort kultury nie tylko po cichu zapłacił 1 mln zł Fundacji xx Czartoryskich za pokazanie dzieła na Wawelu. Dodatkowo z budżetu państwa pokrył koszty przygotowania sali ekspozycyjnej, o czym akurat media poinformowano. Chodzi o 500 tys. zł, dzięki którym w renesansowej sali zapewniono bezcennemu obrazowi odpowiednie warunki. Namalowany na desce portret pokazywany jest w temperaturze 18 stopni C., wilgotności 55 proc., maksymalnym oświetleniu 150 luksów.

A to nie wszystkie wydatki, które ponosiliśmy jako podatnicy na rzecz kolekcji Czartoryskich. Jak informują od dawna historycy sztuki i muzealnicy, Muzeum Narodowe w Krakowie od czasu II wojny utrzymywało zbiory, konserwowało je, wypłacało pensje pracownikom merytorycznym, którzy opiekują się kolekcją. Według wyliczeń przygotowanych przez muzeum, chodzić może o kwoty sięgające ponad 400 mln zł (przy obecnej wartości pieniądza). Same remonty to - przy dzisiejszej sile nabywczej - ponad 180 mln zł. Od 2005 r. Muzeum Narodowe wykłada też ponad 70 tys. zł na czynsz dla fundacji za użytkowanie jej budynków przy ul. św. Jana, nawet w czasie remontu. Tylko w latach 2007-2010 na utrzymanie Muzeum Czartoryskich z kasy Ministerstwa Kultury (za pośrednictwem Muzeum Narodowego w Krakowie) wydano prawie 14 mln zł. Fundacja zarabia też na wypożyczaniu swoich obiektów (np. za podróż "Damy" do USA otrzymała 1 mln dolarów) i na sprzedaży praw do reprodukcji zdjęć swych zbiorów.
Część sum zarabianych przez fundację trafiła na konto fundatora, Adama Karola Czartoryskiego-Bourbon. Była to opłata za niemal 2 tys. dzieł, które znajdowały się w zbiorach, ale stanowiły osobistą własność księcia. Właściciel chciał wystawić je na aukcję. Przygotowano więc wykaz najcenniejszych obiektów, które powinny zostać wykupione z jego rąk. Fundacja zdecydowała się tę część zbiorów fundatora wykupić. Wiadomo, że w 1998 r. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przeznaczyło na ten cel 450 tys. zł. Z dokumentów fundacji wynika, że w 2002 r. na konto fundatora wpłynęło ponad 600 tys. zł. Z opisu wynika, że suma ta to kolejna rata za depozyty wykupione w 2001 roku. Dodajmy jednak, że często ceny przedmiotów były promocyjne: za staurotekę, bizantyjski relikwiarz Drzewa Krzyża Świętego, jeden z kilkunastu takich na świecie, książę zgodził się wziąć... 1 tys. zł. To kilkaset razy mniej niż wartość rynkowa tego obiektu. Muzeum Narodowe w Krakowie zabierało też wpływy z biletów w Muzeum xx Czartoryskich od 120 do 140 tys. gości odwiedzających rocznie kolekcję.

Łukasz Gazur

[email protected]