Nie wszyscy mocno biją

To, co naprawdę dzieje się w czterech ścianach domu, zwykle ujawnia się wtedy, gdy jest już za późno. Bo - jak mówią psychoterapeuci - o wiele łatwiej zwalczyć agresję w zarodku, niż wtedy, gdy przekroczona zostanie pewna granica, za którą to, co jest przestępstwem, staje się normą.

Szansa na normalność

Chociaż debata organizowana przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Gdowie poświęcona była głównie zakończonemu właśnie projektowi „Moja szansa na lepsze jutro bez przemocy”, był to tylko jeden wątek dyskusji, w której wzięli udział przedstawiciele GOPS, PCPR, gminnego samorządu, dyrektorzy szkół i nauczyciele, policjanci, terapeuci, kurator sądowy. Rzadko kiedy podsumowanie jakiegoś działania, staje się punktem wyjścia do tak ożywionej rozmowy, z której wynika, że choć w zwalczaniu przemocy w rodzinie coś zaczęło się dziać, ciągle jeszcze do usystematyzowania walki z tym zjawiskiem - droga daleka.

W gdowskim projekcie „Moja szansa na lepsze jutro bez przemocy” wzięło udział kilkanaście kobiet żyjących w stałym zagrożeniu ze strony najbliższych. Na grupowych i indywidualnych spotkaniach ze specjalistami poznały możliwości przeciwstawiania się zagrożeniu, dowiedziały się, gdzie mogą udać się po pomoc, i... uwierzyły w siebie.

Przestały być przekonane, że tak być musi, że tak miały ich matki i babki.Ciekawe są też wyniki ankiety, jaką wypełniały na początku i końcu programu. Otóż za najbardziej dokuczliwą uznawały niezmiennie przemoc psychiczną, doświadczały także przemocy fizycznej, seksualnej i finansowej. Jednak po zakończeniu spotkań zauważyły także przemoc polegającą na zastraszaniu, poniżaniu i zaniedbaniu. Czy poradzą sobie z nią lepiej niż dotychczas, okaże się wkrótce, ale na pewno - jak powiedziała jedna z kursantek - przestały czuć się bezbronne.

Na kogo można liczyć

Wbrew pozorom - nie na najbliższą rodzinę, która - pewnie też z powodu zastraszenia, działającego jak kropla drążąca skałę - woli się nie mieszać do spraw między małżeństwem, nawet wówczas, gdy zagrożone są dzieci. Więcej odwagi mają niekiedy sąsiedzi, u których pokrzywdzone kobiety i dzieci szukają schronienia. Najczęściej jednak świadkami w tego rodzaju rodzinnych sprawach są przyjaciele i znajomi. Jednym słowem im dalej od sprawcy, tym łatwiej o świadka.

Nie chodzi zresztą tylko o świadków - wielu domowych bokserów i sadystów czuje się bezkarnych, bo nawet wówczas, gdy do akcji wkracza policja, ich ofiary wycofują zeznania.

Wieliccy policjanci przyjrzeli się baczniej przemocy pod innym kątem - traktowania starych ludzi. Bicie, szturchanie, zabieranie pieniędzy, zmuszanie do pracy, izolowanie, wytykanie starości - to zachowania wobec rodziców czy starszych krewnych. One wychodzą na jaw jeszcze rzadziej niż przemoc wobec żony czy dzieci, bo starsi ludzie nie mają się komu poskarżyć i boją się, że syn - rzadziej córka - oddadzą ich do domu opieki.

Czym skorupka za młodu...

Wszyscy dyskutanci wielką wagę przywiązywali do profilaktyki. Pedagodzy optowali za tym, by uświadamianie, czym jest przemoc zaczynać już w przedszkolu, a na pewno w podstawówce. Policjanci, którzy z pogadankami na ten temat goszczą w szkołach powiatu wielickiego nie od dziś, są wyczuleni na ten problem.

- Dzieci nie wiedzą, że przezywanie kolegi czy zabranie mu śniadania to także przemoc. Trzeba nazywać po imieniu rzeczy dobre i złe. Nie może być tak, że coś co nie uchodzi na ulicy, uchodzi w domu. Agresja „wychodzi” z domów, szkoła nie jest sobie sama w stanie z nią poradzić - postulowano.

Po pomoc do pani Zosi

Są programy korekcyjne dla osób stosujących przemoc. Na takie spotkania - trwające w sumie 60 godzin - trafiają przeważnie mężczyźni skierowani przez sądy, terapeutów itp. W ciągu 60 godzin trudno jednak zmienić zachowania kogoś, kto w określony sposób postępuje czasem przez kilkadziesiąt lat. Stąd właśnie apel terapeutów o jak najszybsze, wspólne podjęcie działań przeciw przemocy w każdym konkretnym przypadku. Im wcześniej podjęta terapia, tym większe szanse na wyleczenie. Im później - tym trudniej.

Niedoskonałości prawa, braki systemu to jedno. Ale ważniejsza od nich jest konieczność zmiany świadomości społecznej, uwrażliwienie ludzi na to, co dzieje się dookoła i że od ich reakcji zależy bardzo wiele. Ważne również, by pomoc społeczna miała „ludzką” twarz. W PCPR wprowadzono już np. zwyczaj kierowania osób z różnymi problemami nie do instytucji, ale do konkretnych osób. Tak więc nie wysyła się kogoś np. do GOPS, tylko do „pani Zosi”. Nastawienie jest wtedy całkiem inne.

Małgorzata Mikuła, Anna Sladkowska, Arkadiusz Kusztykiewicz - GOPS Gdów, Magdalena Chwastek, Ryszard Szarek - KPP Wieliczka, Marcin Pisarski - kurator sądowy, Jolanta Gądek - PCPR Wieliczka, Tadeusz Ciężarek - RG Gdów, Małgorzata Dymek - SP Niegowić.

[email protected]