Majątek w ostatniej woli

czyli po co i jak sporządzić testament

Czy warto napisać testament? Wielu ludziom dokument ten kojarzy się z rychłym odejściem z tego świata. Tymczasem przygotowanie testamentu jest wyrazem zapobiegawczości i dbałości o własne sprawy, i o to, by w przyszłości nie pozostawić po sobie niedopowiedzeń i sporów. Tym, którzy zdecydują się sporządzić testament, radzimy jak się do tego zabrać i o co szczególnie zadbać.

Rodzaje testamentu

Testament zwykły możemy sporządzić samodzielnie, w domu, bez świadków, przestrzegając tylko pewnych zasad. Po pierwsze, musi być on napisany własnoręcznie, podpisany imieniem i nazwiskiem, z aktualną datą. Pamiętajmy, że wszystkie zapisy umieszczone pod podpisem będą nieważne. Po drugie, choć nie istnieje określona formuła spadkowa, z treści dokumentu musi jednoznacznie wynikać, że jest to testament. Wówczas nie potrzeba dodawać nagłówka. Najczęściej używa się sformułowania: W__razie mojej śmierci zapisuję… (tu wyszczególniamy - co i komu - podając imię, nazwisko, adres zamieszkania beneficjenta).
Jeżeli napisaliśmy kilka testamentów odręcznych, ważny będzie ten z najświeższą datą.
Innym rodzajem testamentu jest testament z zapisem. Mówimy o nim wówczas, gdy głównym spadkobiercą czynimy jedną osobę, która ma jednak wydać poszczególne przedmioty innym bliskim.
W testamencie możemy także umieścić polecenia, np. opieki nad grobem, dbałości o dom itp.
Pamiętajmy, że rozdysponować w testamencie możemy tylko własną część majątku. Np. jeżeli jesteśmy ze współmałżonkiem właścicielami domu, w testamencie przekazujemy bliskim tylko swoją część nieruchomości, czyli jej połowę.
Testament pisany własnoręcznie można odwołać, pisząc kolejny i niszcząc poprzedni.

W domu czy u notariusza

Testament można napisać i przechowywać w domu. Jeżeli jednak rodzina jest skłócona, wówczas lepiej skorzystać z usług notariusza i sporządzić akt notarialny. Co prawda musimy za to zapłacić, ale opłata jest niewielka (około 100 zł), za to zyskujemy pewność, że nasz testament nie wpadnie w niepowołane ręce, gotowe go zmienić (jeden egzemplarz jest zawsze przechowywany u notariusza).
Uwaga: akt notarialny można odwołać tylko innym aktem notarialnym.

Jeśli nie ma testamentu

Jeżeli nie zdecydujemy się na napisanie testamentu, wówczas nasi bliscy będą dziedziczyć po nas zgodnie z zapisami ustawy. Spadkobiercami pierwszego rzędu są wówczas małżonek i dzieci. Małżonek dziedziczy w równych częściach z dziećmi, nigdy jednak mniej niż 1/4 majątku (w przypadku gdy jest więcej niż troje dzieci). Jeżeli w związku dzieci nie było, wtedy małżonek odziedziczy połowę spadku; drugą połowę, w równych częściach - jego rodzice lub rodzeństwo.
W przypadku kiedy nie pozostawiamy po sobie żadnych spadkobierców, całość dziedziczy Skarb Państwa.
Warto pamiętać, że dziedziczenie nie występuje, jeżeli małżeństwo było po rozwodzie lub w separacji.

Zachowek

Przypadek zachowku występuje zawsze, gdy w testamencie nie ujęliśmy wszystkich osób powołanych do dziedziczenia z ustawy. Jest on wypłacany wyłącznie w gotówce, w wysokości połowy kwoty, jaką odziedziczyliby ma mocy ustawy. W przypadku dziedziczących nieletnich może to być 2/3 tej kwoty.
Aby uniknąć spraw o zachowek, należy w testamencie zaznaczyć, że osoby nieujęte w nim zostały już wcześniej uposażone (trzeba napisać, w jaki sposób). Można także osobę wydziedziczyć; trzeba to jednak wyraźnie napisać i podać powody decyzji. Są nimi m.in. zachowanie powodujące, że osoba staje się niegodna dziedziczenia, dopuszczenie się przestępstwa wobec spadkodawcy czy uporczywe niedopełnianie obowiązków rodzinnych.
Nie można wydziedziczyć osoby, jeśli dany czyn jej przebaczyliśmy.

Jestem spadkobiercą

W pierwszej kolejności należy zwrócić się z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku do sądu rejonowego w ostatnim miejscu zamieszkania spadkodawcy. Należy w nim podać, po kim jest spadek i kto go dziedziczy. Sąd wydaje postanowienie o nabyciu spadku po rozprawie, na którą wzywa wnioskodawców i spadkobierców. W ciągu trzech tygodni od wydania postanowienia sąd zgłasza odpowiednią informację do urzędu skarbowego w celu naliczenia podatku spadkowego. Podatek ten należy zapłacić po ogłoszeniu wyroku, nawet jeżeli jeszcze nie spieniężyliśmy spadku.
W przypadku kiedy w skład masy spadkowej wchodzą także zobowiązania (kredyty, długi), które, niestety, również dziedziczymy, możemy bądź zrzec się spadku, bądź przyjąć go z dobrodziejstwem inwentarza.
Odrzucając spadek, pozbywamy się odpowiedzialności, jednak na nasze miejsce wchodzą inni zstępni (np. nasze dzieci) i to oni przejmują zadłużenie. Wyjściem jest przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Oznacza to, że spadkobierca odpowiadać będzie za długi tylko do wysokości spadku. Decyzję podjąć należy w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedzieliśmy się o powołaniu do spadku.

Darowizna zamiast testamentu

Zdarza się, że zamiast napisać testament, osoby starsze decydują się na przekazanie majątku dzieciom czy wnukom, w formie darowizny, jeszcze za życia. Rodziny potencjalnych spadkodawców przekonują, że w ten sposób unika się zbędnych kosztów i opłacenia podatku spadkowego. Tymczasem prawnicy zdecydowanie odradzają osobom starszym jakiekolwiek darowizny. Po pierwsze, najbliższa rodzina najczęściej jest zwolniona z opłat spadkowych lub płaci je w niewielkiej kwocie. Po drugie, darowiznę, nawet w przypadku rażącej niewdzięczności czy zaniedbań rodziny wobec darującego, można odwołać tylko sądownie. Wiąże się to z długim i trudnym procesem sądowym.
Nawet jeżeli w darowiźnie zastrzeżono prawo dożywotniego użytkowania i opiekę, mogą się zdarzyć sytuacje losowe, które uniemożliwią prawidłowe funkcjonowanie tego zapisu (np. śmierć obdarowanego, emigracja).
Prawnicy przekonują także, opierając się na obserwacjach poczynionych podczas długoletniej praktyki, że stosunek rodziny obdarowanej już za życia nierzadko ulega diametralnej zmianie i to niekoniecznie na lepsze...
Mecenasi radzą również, by w bardziej skomplikowanych sprawach zwracać się o fachową poradę prawniczą. Jej koszt wynosi od 60 zł wzwyż. O cenę najlepiej zapytać telefonicznie w kancelarii, do której zamierzamy się udać.
MARIA WŁODKOWSKA-BANAŚ
Tekst powstał w**konsultacji z**adwokat Ewą Bauer z**kancelarii adwokackiej "Bauer-Bergier-Bauer -**indywidualne kancelarie adwokackie" w**Krakowie. Mecenas Ewa Bauer prowadzi w**Nowohuckim Centrum Kultury cykliczne, otwarte wykłady na**temat zagadnień prawniczych. Wstęp na**nie jest bezpłatny. Szczegółowe informacje na**temat spotkań dostępne są w**NCK. Najbliższe odbędzie się 9 lutego o**godz. 18. Dotyczyć będzie tematyki rozwodów i**separacji.**