Bitwa pod Tannenbergiem. Grunwald XX wieku [I WOJNA ŚWIATOWA]

Zgodnie z niemieckim planem strategicznym, w pierwszej fazie wojny w szybkiej kampanii pokonana miała zostać Francja. Plan ten opierał się na dwóch założeniach. Po pierwsze większość niemieckich sił rzucona miała zostać na front zachodni, po drugie zaś - jak przewidywano - pełna mobilizacja miała zająć armii rosyjskiej około półtora miesiąca. Dopiero po tym okresie Rosjanie mieli być w stanie podjąć poważniejsze działania ofensywne na kierunku zachodnim.

W rzeczywistości jednak Petersburg, przymuszony nieustającymi naleganiami Paryża, zdecydował się zaatakować już w dwa tygodnie po oficjalnym wypowiedzeniu wojny. Mimo że mobilizacji daleko było do końca, natarcie na teren Prus Wschodnich rozpoczęły dwie armie rosyjskie: 1., dowodzona przez gen. Pawła Rennenkampfa, i 2., pod dowództwem gen. Aleksandra Samsonowa. Rosyjski plan zakładał, że Rennenkampf zwiąże czołowo większość niemieckich sił broniących Prus, a Samsonow obejdzie je od południa i zaatakuje ze skrzydła i od tyłu.

17 sierpnia doszło do pierwszej większej bitwy: Rosjanie ponieśli klęskę pod Stołupianami. Nacierali jednak dalej i trzy dni później starli się z Niemcami pod Gąbinem. Tym razem sprzyjało im szczęście - zmusili do odwrotu jedną z niemieckich dywizji, a następnie dwa niemieckie korpusy. Po tej porażce dowódca broniącej Prus Wschod- nich 8. armii niemieckiej gen. Maximilian von Prittwitz und Gaffron uznał, że nie da rady przeciwstawić się przeważającym siłom rosyjskim. Postanowił wycofać się na linię Wisły i tam organizować obronę.

Za defetyzm został zdymisjonowany, a na jego miejsce niemieckie dowództwo przysłało dwóch generałów: Ericha Ludendorffa i Paula von Hindenburga. Ten pierwszy został szefem sztabu 8. armii, ten drugi objął jej dowództwo. Zaakceptowali oni przygotowany przez szefa oddziału operacyjnego 8. armii płk. Maksa Hoffmanna plan przeciwstawienia się Rosjanom.

Hoffmann zaproponował, aby wobec powolnego postępowania naprzód rosyjskiej armii Rennenkampfa przerzucić koleją na południe większość sił, pobić tam nacierającego Samsonowa, a następnie rozprawić się z resztą Rosjan. Akcja wymagała sprawnej koordynacji, dobrego wykorzystania kolei i powolności w nacieraniu 1. armii rosyjskiej. Hindenburg i Ludendorff podjęli ryzyko. Na miejscu pozostawili jedynie niewielkie siły osłonowe, a większość swojej 8. armii przerzucili pociągami na południe.

Tam, koło Stębarka, niemieckie dywizje podjęły atak na postępującą 2. armię rosyjską gen. Samsonowa. Była ona już zmęczona dotychczasowymi działaniami. Brakowało jej żywności i paszy dla koni, a straty bojowe i marszowe były spore. W dodatku pospieszna mobilizacja odbiła się negatywnie na jej stanie przygotowania do działań wojennych. Nacierający Niemcy zaczęli spychać i powoli okrążać Rosjan. Poszczególne jednostki były zmuszane do odwrotu lub niszczone. Prusacy górowali nad przeciwnikiem wyszkoleniem i uzbrojeniem.

28 sierpnia Rosjanie zostali całkowicie otoczeni, a gen. Samsonow wydał rozkaz do odwrotu. Było już jednak za późno, aby wydostać się z matni. W kotle znalazła się zdecydowana większość sił 2. armii. Samsonow stracił kontakt ze swoimi jednostkami. Błąkał się z grupą oficerów po lasach, a następnie w obliczu beznadziejnej klęski popełnił samobójstwo. Z pomocą nie przyszedł mu Rennenkampf, który ze swoją armią stał bezczynnie na północy.

2. armia została zniszczona. Poległo ok. 30 tys. żołnierzy, do niewoli poszło blisko 100 tys. Po jej rozbiciu Niemcy rzucili swoje siły przeciwko wojskom Rennenkampfa. W starciu, nazwanym później I bitwą nad jeziorami mazurskimi (6-14 września 1914 r.), Rosjanie zostali wypchnięci z Prus Wschodnich. Wielkie zwycięstwo nad Samsonowem pruska propaganda nazwała drugą bitwą pod Grunwaldem (Tannenbergiem) i okrzyknęła historycznym rewanżem nad Słowianami.

Tannenberg miał znaczący wpływ na losy wojny. Podczas rosyjskiego natarcia na Prusy z frontu zachodniego odwołano dwa korpusy i posłano do obrony tej wschodniej prowincji. Nie dość, że nie zdążyły one jednak wziąć udziału w bitwie pod Stębarkiem, to zabrakło ich w decydującym momencie ataku na Paryż… Sam schemat przerzucenia koleją części wojsk z jednego miejsca frontu na drugi i stworzenia tam lokalnej przewagi, wykorzystany został przez marszałka Piłsudskiego w bitwie warszawskiej w sierpniu 1920 r.