Kalendarium SKS

1977

15 maja

W żałobnej mszy św. w kościele ojców dominikanów uczestniczyło ok. 2,5 tys. osób. „Pyjas walczył o sprawiedliwość, o prawo, o prawdę, o wolność. Przyszliście tutaj, aby wokół ołtarza utworzyć mur z kamieni. Jesteście murem obronnym z żywych kamieni. Śmierć Stanisława Pyjasa odnawia życie” - powiedział w homilii ojciec Joachim Badeni. Po mszy św. żałobny Czarny Marsz wyruszył na Szewską 7. Wieczorem ponownie wielotysięczny pochód przedarł się przez milicyjne kordony i z Szewskiej przeszedł pod Wawel, gdzie odczytano deklarację o powstaniu SKS.

„W odpowiedzi na wstrząsający fakt zabójstwa zrodziła się wśród studentów krakowskich spontaniczna inicjatywa zbojkotowania imprez juvenaliowych. Żałoba studentów i krakowian była niejednokrotnie naruszana przez funkcjonariuszy SB i SZSP. M.in. zatrzymano i aresztowano wielu naszych kolegów, a nawet dopuszczano się profanacji miejsc żałoby. Tym samym SZSP straciło prawo moralne do reprezentowania środowiska studenckiego, w stosunku do którego wystąpiło w roli policjanta. Dlatego 15 maja br. powołaliśmy Studencki Komitet Solidarności dla zainicjowania prac nad utworzeniem autentycznej i niezależnej reprezentacji studenckiej (...) SKS żąda ujawnienia i ukarania sprawców profanacji żałoby po Staszku. Apeluje do wszystkich o poparcie i informacje na temat represji godzących w uczestników żałoby.

Oświadczamy, że będziemy organizować samoobronę przed represjami. (...) Członkowie Komitetu upoważniają następujące osoby do reprezentowania stanowiska SKS: Andrzej Balcerek (UJ), Wiesław Bek (UJ), Liliana Batko (UJ), Bronisław Wildstein (UJ), Józef Ruszar (UJ), Joanna Barczyk (ASP), Małgorzata Gądkiewicz (UJ), Bogusław Sonik (UJ), Elżbieta Majewska (UJ) oraz Lesław Maleszka (UJ; TW Ketman). W następnych tygodniach pod „Deklaracją” podpisało się 2 tys. studentów.

31 lipca

Z Zalewu Solińskiego wyłowiono ciało Stanisława Pietraszki. To on sporządził portret pamięciowy człowieka, z którym widział ostatni raz Pyjasa, wieczorem 6 maja. Mimo że nie pływał, cierpiał na wodowstręt, znaleziono go w kąpielówkach, a na głowie miał czepek. Do Soliny zaprosiła Pietraszkę przygodnie poznana dziewczyna, której tam nie zastał. Nie zachowały się akta śledztwa w sprawie, ani protokół jego sekcji zwłok.

Lipiec-sierpień

Działalność SKS-u w Krakowie i formowanie się grup opozycyjnych w innych ośrodkach akademickich doprowadziło do powstania kolejnych SKS-ów: w Warszawie (20 X 1977), Gdańsku (5 XI 1977), Poznaniu (15 XI 1977), Wrocławiu (13 XII 1977) i Szczecinie (10 V 1978). Próby zorganizowania spotkania wszystkich SKS-ów były torpedowane przez SB w wyniku informacji przekazywanych przez L. Maleszkę (TW Ketman). Krakowskiemu SKS-owi udało się nawiązać bliską współpracę m.in. z SKS-ami wrocławskim i poznańskim.

15 września

Prokuratura Wojewódzka w Krakowie umorzyła śledztwo „w sprawie okoliczności śmierci Stanisława Pyjasa - z powodu niepopełnienia czynu przestępczego”. Tego dnia podczas spotkania w mieszkaniu Tadeusza Kensego ustalono nowy skład rzeczników SKS w roku akademickim 1977/1978 (część dotychczasowych ukończyła studia). Zostali nimi: Joanna Barczyk (ASP), Liliana Batko (UJ), Bogusław Bek (UJ), Szymon Dylewski (PK), Tadeusz Kensy (UJ), Anna Krajewska (UJ), Ewa Kulik (UJ), Ziemowit Pochitonow (AR), Bronisław Wildstein (UJ). Następnie w miejsce Szymona Dylewskiego (PK) wszedł Józef Baran (AE).

Wrzesień W Warszawie ukazał się pierwszy numer niezależnego pisma „Robotnik”. Członkiem kolegium redakcyjnym z Krakowa został Józef Ruszar.

21 października

Studencki Komitet Solidarności wydał oświadczenie w sprawie zniesienia ograniczeń dostępu do druków naukowych i dzieł literackich m.in. w Bibliotece Jagiellońskiej, zakwalifikowanych jako wydawnictwa rzadkie, czyli tzw. resy. Do tej kategorii zaliczono dzieła twórców piszących na emigracji, autorów z okresu II Rzeczpospolitej oraz pisarzy nie dopuszczanych do druku ze względu na zapisy cenzury.

Październik Ukazał się pierwszy numer niezależnego pisma studenckiego „Indeks”, wydawanego poza zasięgiem cenzury przez środowiska Warszawy i Krakowa (Tomasz Schoen, Bronisław Wildstein i Lesław Maleszka - TW Ketman). W 1978 roku pismo przestało się ukazywać. Od stycznia 1979 roku rozpoczęto jego wydawanie w Krakowie.

1978

10-11 lutego W mieszkaniu Bogusława Sonika odbyło się spotkanie z poetą Stanisławem Barańczakiem i nazajutrz Adamem Michnikiem, z udziałem 120 osób. Przerwała je interwencja MO i SB. Zatrzymano kilka osób, kilka następnych postawiono przed kolegium ds. wykroczeń. Inwigilacja, zatrzymywania na 48 godzin, rewizje, przesłuchania stały się codziennością działaczy i sympatyków SKS-u. Następnym krokiem były pobicia Andrzeja Mietkowskiego (13 IV 1978), czy Jakuba Meissnera (17 IX 1978). Podczas zatrzymania SB złamała rękę Józefowi Baranowi (25 I 1979).

Maj Ukazał się pierwszy numer „Sygnału”, pisma krakowskiego SKS-u, wydawany początkowo przez sympatyków SKS-u z AGH, sygnowany przez Danutę Sotwin i Tadeusza Kensego. Od grudnia 1978 redakcję przejęli studenci z UJ.

4 lipca Przed bramą kombinatu w Nowej Hucie robotnicy i studenci rozdawali „Robotnika”. Na 48 godzin zatrzymano Łukasza Świerza i Wojciecha Sikorę. Obaj zostali skazani przed kolegium na grzywny pod zarzutem „zakłócania porządku”. W wyniku represji SB środowisku SKS-u nie udało się nawiązać bliższych kontaktów z załogami zakładów pracy z wyjątkiem pojedynczych osób, m.in. z wyrzuconym z Huty im. Lenina inż. Franciszkiem Grabczykiem i działaczem KPN-u Ryszardem Majdzkiem z „Elbudu”.

17 października Po wyborze ks. kard. Karola Wojtyły na Stolicę Piotrową, Studencki Komitet Solidarności wysłał do Watykanu telegram gratulacyjny na ręce Jana Pawła II o treści: „Ojcze Święty. Z radością łączymy się w modlitwie z Tobą, który w Polsce byłeś z nami”.

Październik Rzecznikami krakowskiego SKS-u na rok akademicki 1978/1979 zostali Bogusław Bek (UJ), Anna Krajewska (UJ), Elżbieta Krawczyk (AM), Ewa Kulik (UJ), Dorota Martini (ASP), Jerzy Pawełczyk (UJ), Janusz Szczepański (AGH), Bronisław Wildstein (UJ), Róża Woźniakowska (UJ).

Zaczęła funkcjonować Krakowska Oficyna Studentów - KOS, wydająca książki poza zasięgiem cenzury. Pomysłodawcą nazwy był Ziemowit Pochitonow, grafikę projektowała Dorota Martini. W wyniku esbeckich działań odpowiedzialny za poligrafię Andrzej Mietkowski został zastąpiony przez Henryka Karkoszę TW „Monika”.

5 listopada Zatrzymano Bronisława Wildsteina, Janusza Szczepańskiego i Jacka Skrobotowicza, wyjeżdżających do Katowic w celu kolportażu ulotek w obronie aresztowanego i skazanego na 2 miesiące aresztu Kazimierza Świtonia, przywódcę i założyciela Komitetu Wolnych Związków Zawodowych.

1979

18-26 kwietnia Pod pretekstem poszukiwania sprawców zamachu bombowego na pomnik Lenina w Nowej Hucie (monument stracił stopę) SB przeprowadziła akcję zatrzymań i rewizji wśród działaczy i współpracowników SKS.

22 października W Pradze rozpoczął się proces działaczy Karty’77 skazanych na wyroki od 5 do 2 lat więzienia. Tego dnia w Warszawie grupa kilkunastu studentów SKS-u z Krakowa została napadnięta i pobita przez funkcjonariuszy MO i SB (w sumie zatrzymano 29 osób). Powodem interwencji było udaremnienie przygotowywanej przed warszawskim Ośrodkiem Kultury CSRS manifestacji solidarności z więzionymi przedstawicielami czechosłowackiej opozycji.

Październik Rzecznikami krakowskiego SKS-u na rok 1979/1980 zostali: Waldemar Bratuszewski (UJ), Anna Krajewska (UJ), Ewa Kulik (UJ), Grzegorz Małkiewicz (UJ), Andrzej Mietkowski (UJ), Wojciech Widłak (UJ), Jarosław Zadencki (UJ).

11 listopada Po uroczystej mszy św. rocznicowej w Katedrze Wawelskiej grupa osób przeszła z wieńcem przez ulice miasta pod Pomnik Nieznanego Żołnierza, pod którym zatrzymano na 48 godzin kilku działaczy SKS-u, użyto gazów łzawiących, uczestników szarpano i kopano, wleczono po ziemi.

16 grudnia W rocznicę wydarzeń grudniowych 1970 roku na Wybrzeżu SKS wydał oświadczenie przypominające pomordowanych stoczniowców oraz wzywające społeczeństwo do samoorganizacji.

1980

24 lutego SKS zaangażował się w akcję bojkotu „wyborów” do Sejmu PRL, wyznaczonych na 23 marca. Na ścianach budynków malowano antywyborcze hasła, kolportowano tysiące ulotek, a wspólnie z redakcją niezależnych „Wiadomości Tarnowskich” wydano oświadczenie „Dlaczego nie głosujemy”. Napisano w nim m.in. „Ponieważ nie akceptujemy władzy, która ubezwłasnowolniła społeczeństwo, odbierając mu możliwość samostanowienia, która dławi niezależną myśl i inicjatywę, a z kultury uczynić chce narzędzie propagandy”. Środowisko SKS stało się obiektem brutalnych napaści i pobić.

21 marca W Rynku Głównym w proteście przeciwko zatajaniu przez władze PRL prawdy o zbrodni katyńskiej, samospalenia dokonał Walenty Badylak. W miejscu jego śmierci krakowianie utworzyli kwietny krzyż. Esbecy uniemożliwili delegacji SKS złożenie kwiatów na miejscu samospalenia.

15 kwietnia W Bazylice Mariackiej odprawiona została Msza św. w intencji polskich ofi cerów pomordowanych w Katyniu. SKS zaangażował się w obchody rocznicy katyńskiego mordu.

21 kwietnia W związku z kolportowaniem kilku tysięcy ulotek w obronie aresztowanych pod zarzutem kradzieży powielacza: Mirosława Chojeckiego, członka KSS KOR i szefa niezależnego wydawnictwa NOWA oraz jego współpracownika Bogdana Grzesiaka, SB zatrzymała kilku działaczy SKS-u. W głodówce zorganizowanej w Podkowie Leśnej w obronie Chojeckiego i Grzesiaka uczestniczyli z Krakowa: Jerzy Godek, Róża Woźniakowska, Bronisław Wildstein i Lesław Maleszka z SKS-u oraz Mieczysław Majdzik (KPN).

27 kwietnia W związku ze zorganizowanym przez Chrześcijańską Wspólnotę Ludzi Pracy pochodem z „Arki Pana” w Nowej Hucie do Krzyża (w XX rocznicę wydarzeń związanych z jego obroną), SB usiłowała porwać, spomiędzy tłumu liczącego około 1500 osób, działaczy SKS-u Józefa Barana i Łukasza Świerza oraz Adama Macedońskiego.

1 lipca Władze PRL ogłosiły podwyżkę cen, co rozpoczęło falę strajków - największego w historii PRL robotniczego protestu. Reżim został zmuszony do podpisania porozumień ze strajkującymi i zgody na powstanie wolnych związków zawodowych. We wrześniu założono NSZZ „Solidarność” i powstały pierwsze komitety założycielskie Niezależnego Zrzeszenia Studentów. W ich inicjowaniu aktywni byli działacze i sympatycy SKS.