KZM. Tę chorobę łapiesz od kleszcza

W jaki sposób kleszcze przenoszą choroby?

W czasie ukłucia przekazują do krwi bakterie i wirusy, które mogą wywoływać groźne choroby zakaźne.

Czy ukąszenie jest bolesne?

Nie. Ukąszenie kleszcza jest bezbolesne, bo jego ślina zawiera wiele substancji biochemicznych, w tym także takie łagodzące ból, które powodują, że nie czujemy ukłucia.

Jakie choroby są przenoszone przez kleszcze?

W Europie, w tym w Polsce, jest to przede wszystkim borelioza, choroba bakteryjna, oraz kleszczowe zapalenie mózgu (KZM).

Na świecie istnieje jeszcze ponad 50 innych chorób przenoszonych przez kleszcze. Większość z nich występuje jednak bardzo rzadko. W ostatnich latach w Polsce nastąpił wzrost zachorowań na KZM.

Kleszcze są na całym świecie?
Tak. W Europie i Azji są nosicielami wirusa KZM. Największe ryzyko zachorowania na tę chorobę w Europie występuje w Austrii, Chorwacji, Czechach, krajach bałtyckich i skandynawskich, Słowacji, Słowenii, Polsce, Szwajcarii, na Węgrzech.

Kto może zachorować na kleszczowe zapalenie mózgu?

Każdy i w każdym wieku - zarówno dzieci, jak i osoby dorosłe, starsze. Z wiekiem wzrasta ryzyko ciężkiego przebiegu tej choroby.

Jaki ma przebieg?

Kleszczowe zapalenie mózgu to choroba dotyczącą ośrodkowego układu nerwowego. Najgroźniejsze jest to, że obejmuje mózg, czyli najważniejszy organ naszego ciała. W początkowym okresie może nie zostać rozpoznana, bo objawy są mało charakterystyczne, podobne do grypy. Przykładowe objawy to: gorączka, ból głowy oraz mięśni. Pierwsza faza choroby pojawia się po 7-14 dniach od naszego kontaktu z kleszczem, a jej objawy utrzymują się około tygodnia.

Co dzieje się dalej?

Po kilku dniach lepszego samopoczucia występuje druga faza choroby: bóle głowy, gorączka, wymioty, nudności, utrata przytomności oraz zespół zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub zapalenia mózgu.

A czy można się zaszczepić przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu?

Tak. I to szczepienie ma bardzo duże znaczenie, bo kleszczowego zapalenia mózgu nie da się leczyć przyczynowo. Wirus jest przenoszony w ciągu kilku pierwszych minut pobierania krwi przez kleszcza, czyli jego usunięcie nie może być uznawane za skuteczną ochronę przed wirusem wywołującym chorobę.

Komu szczególnie zaleca się szczepienie na kleszczowe zapalenie mózgu?

Osobom przebywającym na terenach o nasilonym występowaniu tej choroby. W szczególności, między innymi, turystom i uczestnikom obozów oraz kolonii.

Kiedy można zaszczepić się przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu?

Najlepiej zimą lub wczesną wiosną, ale szczepienie można rozpocząć w dowolnym czasie.

Czy można to zrobić jeszcze przed wakacjami?

Oczywiście. Jeśli zapomnieliśmy o szczepieniu na przykład wczesną wiosną, jeszcze zdążymy przyjąć odpowiednie dawki przed sezonem wakacyjnym. Lekarz doradzi, jak zrealizować przyspieszony schemat szczepień.

Dlaczego mówimy o schemacie szczepień?

Dlatego, że kompletne szczepienie przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu wymaga trzech dawek szczepionki. Dwie pierwsze wykonuje się regularnie w odstępie od jednego do trzech miesięcy. Trzecie szczepienie, wykonane przed rozpoczęciem następnego sezonu wzmożonych zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu, kończy tak zwaną immunizację podstawową i zapewnia odporność poszczepienną na przynajmniej trzy lata.

Dlaczego konieczne jest wykonanie tego szczepienia przypominającego?

Aby podtrzymać odporność poszczepienną. W okresie od trzech do pięciu lat po ostatnim szczepieniu, należy, w zależności od wieku oraz liczby otrzymanych szczepień przypominających, przedłużyć ją za pomocą jednej dawki szczepionki.

Co zrobić, gdy szybko musimy uzyskać odporność na kleszczowe zapalenie mózgu?

- Jeśli w niedługim czasie wybieramy się na obszar ryzyka zachorowania na KZM lub gdy zimą zapomnieliśmy o szczepieniu i szybko chcemy uzyskać odporność, możemy zdobyć ją w krótszym czasie. Na ten temat porozmawiajmy ze swoim lekarzem.

Jak dobrze tolerowana jest szczepionka przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu?

Reakcje poszczepienne oznaczają, że nasz system immunologiczny reaguje na szczepionkę i buduje skuteczną odporność. Zwykle są to reakcje miejscowe, jak: zaczerwienienie, obrzęk, ból w miejscu wkłucia. Znacznie rzadziej występują objawy ogólne, głównie podwyższona temperatura. Jednak lekarze są zgodni, że nawet jeśli wystąpią, to po kilku dniach same się cofają, zaś powikłania chorób zakaźnych są o wiele cięższe oraz nieporównywalnie częstsze.

Szczepionka przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu jest tolerowana przez dzieci i dorosłych równie dobrze, jak inne szczepionki rutynowe. Jej jakość potwierdza 30-letnie doświadczenie oraz miliony zrealizowanych szczepień.

Jaką skuteczność ma szczepionka ochronna?

Należy pamiętać, że kompletne szczepienie nie jest jednorazowym zabiegiem, składa się z trzech dawek. Skuteczność szczepionki po dwóch dawkach wynosi 88-96 procent, ale już po trzech dawkach wzrasta do 96-100 procent.

Źródło: materiały Fundacji Aby żyć, www.szczepkleszcz.pl
oprac. Katarzyna Borek

***

Warto wiedzieć
Zdrowie
Inne choroby odkleszczowe

Najczęstszą chorobą odkleszczową jest borelioza, a najczęstszym objawem jej wczesnej fazy wędrujący rumień i objawy grypopodobne. Infekcja rozproszona charakteryzuje się nawracającym zapaleniem stawów, zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych i zapaleniem mięśnia sercowego. Innymi chorobami przenoszonymi przez kleszcze są babeszjoza, nazywana także malarią północy (charakteryzuje się gorączką, dreszczami, ogólnym wyczerpaniem, bólami mięśni i stawów, niekiedy także ciężką anemią) i bartonella, która daje podobne objawy do boreliozy.

PROFILAKTYKA

Szczepienia na KZM są zalecane

Szczepienie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu jest szczepieniem zalecanym zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych w Polsce z 2014 roku. Szczepienie na KZM zaleca się osobom przebywającym na terenach o nasilonym występowaniu tej choroby. A w szczególności osobom pracującym w lesie, wojsku, funkcjonariuszom straży pożarnej i granicznej, rolnikom, młodzieży odbywającej praktyki oraz turystom i uczestnikom obozów i kolonii. W Polsce terenami zagrożonymi KZM były przede wszystkim województwa podlaskie i warmińsko-mazurskie oraz graniczące z ogniskami choroby w krajach bałtyckich lub Czechach.

WYJAZDY

Gdzie na wakacjach bywa niebezpiecznie

Przed sezonem urlopowym warto wiedzieć, które obszary w Europie są potencjalnie niebezpieczne, jeśli chodzi o ryzyko zachorowania na KZM. Tym bardziej, że to często także ulubione cele podróży! I tak na liście są: Austria, Chorwacja, Czechy, kraje bałtyckie/Rosja, Słowacja, Słowenia, Skandynawia, Szwajcaria, Węgry i Polska, gdzie KZM to najgroźniejsza z występujących u nas chorób odkleszczowych. Mimo że występuje rzadziej niż borelioza to ma dużo ostrzejszy przebieg i brak w jej przypadku lekarstwa, ale istnieje skuteczna profilaktyka w postaci szczepień ochronnych.

***

Ważne informacje
Jak zmniejszyć ryzyko ukąszenia

Co możesz zrobić, aby uniknąć ukąszenia przez kleszcza.

W ochronie przed kleszczami może pomóc ubranie zakrywające ciało. Tak zwane repelenty (czyli środki odstraszające kleszcze oraz insekty) chronią tylko przez pewien czas.

Ukąszenia przez kleszcze pozostają zwykle niezauważone!

Unikaj wysokich traw, zarośli i poszycia lasu. Zawsze po powrocie do domu z wyjazdu czy wycieczki po terenach zielonych dokładnie obejrzyj swoje ciało. Zwracaj szczególnie uwagę na miejsca, gdzie najczęściej przyczepiają się kleszcze. U dzieci mogą to być okolice głowy, nogi, ramiona, pośladki. U dorosłych kleszcze mogą wkłuć się w nogę, okolice pośladków i narządów płciowych.

Pamiętaj, że kleszcze są bardzo małe!

Dlatego należy dokładnie obejrzeć całe ciało, zwracając uwagę na małe punkciki, ponieważ larwa kleszcza przenosząca zakażenie KZM mierzy zaledwie 0,6 mm do 1 mm.

Pamiętaj też, że większość posiadaczy kotów i psów miała kontakt z kleszczami za sprawą swoich zwierzaków

Co masz zrobić, gdy ukąsi Cię kleszcz?

Trzeba go usunąć. Co bardzo ważne - prawidłowo!

Jeśli dostrzeżesz wczepionego kleszcza, powinien zostać jak najszybciej (by zapobiec przeniesieniu się kolejnych czynników chorobotwórczych) prawidłowo usunięty.

Kleszcza należy usuwać za pomocą wąskich szczypczyków (pensety), umieszczając je jak najbliżej skóry. Kleszcza usuwamy delikatnym ruchem równoległym do osi wkłucia.

Masz kłopot z usunięciem? Idź do punktu medycznego.

Przez następne dni i tygodnie obserwuj miejsce ukąszenia. Jeśli wystąpi zaczerwienienie skóry wokół miejsca ukąszenia lub objawy grypopodobne, natychmiast zgłoś się do lekarza, aby wykluczyć ewentualną chorobę.

(oprac. kb)