Jean Nouvel – architekt, który łączy tradycję i nowoczesność

Projekty na lepsze jutro

Jury w uzasadnieniu napisało, że kariera architekta prawie nigdy nie jest prostą ścieżką. W przypadku Jean Nouvel zaś ta droga jest wyjątkowa. Jury, trwając w podziwie dla ducha podróży, obecnego w twórczości Francuza, chciało nagrodą uhonorować także jego „upór, wyobraźnię, entuzjazm, i przede wszystkim nienasyconą potrzebę twórczych eksperymentów”. Członkowie jury dodawali, że „z wielu haseł, którymi można zdefiniować karierę Jeana Nouvel, najważniejszy jest odważny pościg za nowymi ideami oraz rozciąganie granic akceptowalnych norm”.

Jean Nouvel urodził się w Fumel w południowej Francji, 12 sierpnia 1945 roku, jako syn Rogera Nouvel- nauczyciela historii oraz Renee Nouvel- nauczycielki angielskiego. Praca ojca wymagała częstych przenosin. W wieku 8 lat jego rodzina przeniosła się do Sarlat, miejsca, które Nouvel opisywał jako „średniowieczne miasto z mnóstwem architektury”.

W tych latach dużo czasu spędzał w kinie i ten wpływ będzie widoczny w jego podejściu do projektowania. W wieku 16 lat, za namową jednego z profesorów zaczął rysować i interesować się sztuką. Jego rodzice raczej widzieli go w roli nauczyciela albo inżyniera. Protestowali, kiedy zdecydował się zdawać na Akademię Sztuk Pięknych. Kompromisem okazała się architektura. Jednak nie zdał pierwszego egzaminu i wyjechał do Paryża, gdzie bierze udział w konkursie, który wygrywa. Pozwala mu to dostać się do szkoły bez egzaminów. W czasie studiów pracował u Claude Parenta i PaulaVirilio. W wieku 25 lat kończy szkołę i zakłada biuro z Francois Seigneur. Zostaje zarekomendowany przez Parenta dyrektorowi Biennale w Paryżu, co mu pozwala przez 15 lat zajmować się projektowaniem wystaw. W tym okresie poznaje wiele osób związanych ze światem sztuki i teatru.

W latach 1972-1984, Nouvel związał się z Gilbert Lezenes, Jean-Francois Guyot i Pierre Soria. W 1985 roku założył Jean Nouvel et Associes razem z trzema młodszymi architektami: Emmanuel Blamont, Jean-Marc Ibos i Mirto Vitart. W 1988 formuje z Emmanuel Cattani, JNEC. Sześć lat później, w 1994 roku, zakłada firmę, która istnieje do dziś, Ateliers Jean Nouvel i prowadzi ją z Michel Pelissie.

Najbardziej znane realizacje to Cartier Foundation for Contemporary Art (Paryż, 1994), Branly Museum (Paryż, 2006), Aghbar Tower (Barcelona, 2005), gmach sądu (Nantes, 2000), kulturalne i konferencyjne centrum (Lucerna, 2000), Opera House (Lyon, 1993), Expo 2002 (Szwajcaria). Na kontynencie amerykańskim znany jest z Guthrie Theater w Minneapolis (2006) oraz 75-piętrowy wieżowiec w Nowym Jorku, znajdujący się naprzeciwko MOMA.

Jean Nouvel stawia na łączenie tradycji i nowoczesności. Cche trzymać rękę na pulsie dnia codziennego, lecz także wciąż odwoływać się do historii, wyciągać dobre wzorce, przystosowywać je do naszych czasów. Dobrze to widać w budynku Institute du Monde Arabe w Paryżu, w którym zestawił ze sobą nowoczesną technikę oraz modernizm i dekoracyjną architekturę Bliskiego Wschodu.
Nouvel zwraca przy tym uwagę na kontekst. Nie chce powtarzać zastanych założeń, obiektów, które już zostały zbudowane. „Przewagę powinno mieć otoczenie. To jest dialog" – podkreśla architekt. I często buduje... w kontrze do tego co, dookoła. Dlaczego? „Bo kontekst to czasem kontrast, wydobycie tła przez zaskakujące przedstawienie”. Najważniejsze jest tylko to, by nie przyćmić otoczenia, nie budować wykrzykników. Jego budynki po prostu... zanikają. Tak było w przypadku 400-metrowego wieżowca Endless Tower, którego powierzchnia zmieniała się od dołu do góry, biegła od granitu przez aluminium i stal do szkła, przemieniając się w coraz bardziej przeźroczystą strukturą aż do rozpłynięcia się w przestrzeni. Nouvel twierdzi po prostu, że jego celem jest zamazanie granicy pomiędzy materialnością i niematerialnością, pomiędzy obrazem a realnością.

Jury podkreślało w uzasadnieniu, że „od kiedy rozpoczął soją praktykę w 1970 roku w Paryżu, Nouvel prezentował twórcze podejście do problemów architektury. Dla Nouvela w architekturze nie ma stylu a priori. Jest raczej kontekst, który jest interpretowany w najszerszym sensie, włączając w to kulturę, miejsce, program, klienta, który prowokuje go do rozwijania zupełnie nowych strategii dla kolejnych projektów. W jego Musee du Quai Branly w Paryżu Nouvel zaprojektował śmiały, nieortodoksyjny budynek z nietypowymi przestrzeniami, w których obiekty są pokazywane-i rozumiane-w nowy sposób. Wiele materiałów wykorzystanych we wnętrzach, włączając ściany i dekoracje sufitu zostały wybranych przez artystów afrykańskich, prezentujących swoje regiony”.

Jeden z budynków projektu francuskiego architekta - Guthrie Theater – jury nazwało „ikoną Minneapolis zlewającą się i jednocześnie kontrastującą z otoczeniem”. Budynek wrażliwie reaguje na miasto i płynącą niedaleko rzekę Mississippi i jest ekspresję teatralności i magicznego świata spektaklu.

Owa „teatralność” jest zresztą stale obecna w twórczości Jeana Nouvel. Przez długi czas pracował zresztą jako scenograf. Dlatego właśnie dla niego „wznosić budynek oznacza przewidzenie i wyszukanie takich efektów i kontrastów, które wykreują następujące po sobie przestrzenie przez które będzie się przechodzić”.

ŁUKASZ GAZUR