Dyr. Magdalena Kiciak-Kucharska: Zmiany w dopłatach są i będą, ale nie zdezorganizuje to pracy ARiMR

Trwa nabór wniosków o płatności za ten rok. W poprzednim sezonie wprowadzano rewolucyjne zmiany, ale i ten nie będzie typowy, bo już w trakcie naboru - co jest konsekwencją rolniczych protestów - w Unii Europejskiej wprowadzane są zmiany. Co to oznacza dla rolników?
Magdalena Kiciak-Kucharska: Zmiany rzeczywiście są wprowadzane, ale wierzę, że pomogą one rolnikom. W Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi trwają prace legislacyjne dotyczące zmian w Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027. Komitet Monitorujący Plan Strategiczny dla WPR na lata 2023-2027 przyjął dwie uchwały wprowadzające, jeszcze w 2024 r., nowy ekoschemat oraz płatności dla małych gospodarstw. Nowy ekoschemat dotyczy gruntów wyłączonych z produkcji - jego wdrożenie umożliwi rolnikom dobrowolne wyłączenie z produkcji części gruntów ornych, przy jednoczesnym zniesieniu obowiązku ugorowania 4 % gruntów ornych w ramach normy GAEC 8 już w 2024 r. Za realizację takiego ekoschematu rolnik dostanie dodatkowe pieniądze. Natomiast w przypadku płatności dla małych gospodarstw, planowane jest wdrożenie tej płatności na warunkach zbliżonych do tych obowiązujących w kampanii 2023 r. Płatność dla małych gospodarstw ma zastępować wszystkie inne rodzaje płatności bezpośrednich, w tym ekoschematy. Rolnicy gospodarujący na niewielkich areałach będą mieli możliwość uzyskania wsparcia w uproszczonej formie. Planowane jest, że o taką formę płatności rolnicy będą mogli ubiegać się w latach 2024 -2027. Możliwość zastosowania płatności dla małych gospodarstw wymaga jednak jeszcze akceptacji ze strony Komisji Europejskiej.

Czy to prawda, że na razie wnioski wypełniają głównie ci gospodarze, którzy nie decydują się na ekoschematy?
Magdalena Kiciak-Kucharska: Do 9 kwietnia br. do kujawsko-pomorskich biur powiatowych zostało złożonych 2565 wniosków o przyznanie płatności na rok 2024. Wśród deklaracji oprócz Podstawowego Wsparcia Dochodów można wyróżnić wnioskowania do: płatności ONW (1 446 szt. ); ekoschematów powierzchniowych (871, w tym 846 w ramach rolnictwa węglowego); ekoschematu dobrostan zwierząt (216); płatności rolno- środowiskowo- klimatycznych 2014-2020 (54 szt.); płatności do krów (266 szt.); płatności do młodego bydła (418); płatności dla młodych rolników (95); płatności do buraków cukrowych (90); płatności do roślin strączkowych (129); płatności do roślin pastewnych (184).

Do 6 maja br. (do końca dnia) w województwie kujawsko – pomorskim zostało zarejestrowanych 15 533 wniosków o przyznanie płatności bezpośrednich, w tym o ekoschematy ubiega się 8 664 rolników: najwięcej o rolnictwo węglowe (6 706) oraz o dobrostan zwierząt (1 734). Rolnicy wnioskują również o płatności ONW (8 824 wnioski), kontynuacyjną płatność rolno-środowiskowo-klimatyczną w ramach PROW 2014-2020 (291 wniosków) oraz kontynuacyjną płatność ekologiczną w ramach PROW 2014-2020 (15 wniosków).

Na wspomnianych już zmianach w przepisach unijnych zapewne się nie skończy. Czy to nie zaburzy waszej pracy i procesu przyjmowania wniosków?

Magdalena Kiciak-Kucharska: Oczywiście zmiany zawsze powodują pewne zaburzenia przyjętego schematu pracy. Pomimo tego, że są one wprowadzane w trakcie przyjmowania wniosków, to jednak doświadczenie i zaangażowanie pracowników Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa ma tu kluczowe znaczenie. Ostatnie lata pokazały, że pomimo wielu dodatkowych programów pomocowych, m.in. covidowych czy też tych związanych z kryzysem wywołanym wojną z Ukrainą, obsługa i przekazywanie środków, realizowane były bez zbędnej zwłoki. Jeżeli zachodziła taka potrzeba, to były wydłużone godziny pracy ARiMR czy też zlecana była praca w nadgodzinach. Na pewno dołożymy wszelkich starań, aby proces przyjmowania wniosków przebiegał bezproblemowo, przy jednoczesnym zachowaniu standardów jakości wszystkich realizowanych działań.

Wiem, że pracownicy ARiMR zwykle zachęcają do składania wniosków we wcześniejszym terminie, a nie za pięć dwunasta. Jednak w tej sytuacji (w związku ze zmianami w przepisach), komu radziłaby pani, by jeszcze nieco poczekać z wypełnieniem wniosku?

Magdalena Kiciak-Kucharska: Taką decyzję mogą rozważyć rolnicy posiadający grunty orne powyżej 10 ha. Jest to związane z trwającym procesem legislacyjnym dotyczącym wprowadzenia nowego ekoschematu „Grunty wyłączone z produkcji”. Płatności będą przyznawane za wyłączenie gruntów ornych z produkcji - do powierzchni nie większej niż 4 proc. powierzchni gruntów ornych w gospodarstwie. Wdrożenie nowego ekoschematu umożliwi rolnikom dobrowolne wyłączenie z produkcji części gruntów ornych, za co będą otrzymywali płatności. Na gruntach wyłączonych z produkcji będzie obowiązywał zakaz prowadzenia produkcji rolnej (w tym zakaz wypasu i koszenia) oraz zakaz stosowania środków ochrony roślin. Zgodnie z projektem Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenia bazowe w zakresie planów strategicznych WPR wdrożenie tego ekoschematu pozwoli na zniesienie obowiązku ugorowania 4 proc. gruntów ornych w ramach normy GAEC 8 już w 2024 r. Uproszczeniu może ulec również Norma GAEC 7 (zmianowanie i dywersyfikacja). Rolnicy mieliby możliwość wyboru między dywersyfikacją a zmianowaniem - albo stosować dywersyfikację upraw (tj. różne uprawy) albo zmianowanie (tj. określone następstwo upraw roślin).

A właściciele najmniejszych gospodarstw?
Magdalena Kiciak-Kucharska: Nad późniejszym terminem złożenia wniosku o przyznanie płatności bezpośrednich mogą myśleć również rolnicy, których powierzchnia gospodarstwa nie przekracza 5 ha. Trwają bowiem prace nad wprowadzeniem płatności dla małych gospodarstw. Warunki przyznania płatności będą zbliżone do obowiązujących w odniesieniu do kampanii 2023 r. Płatność dla małych gospodarstw zastępuje wszystkie inne rodzaje płatności bezpośrednich, w tym ekoschematy. Dodatkowo rolnicy ubiegający się o tę płatność będą mogli wnioskować o przyznanie przejściowego wsparcia krajowego (tj. Uzupełniającej Płatności Podstawowej oraz płatności niezwiązanej do tytoniu - jeżeli spełniają warunki przyznania tej płatności) oraz płatności obszarowych w ramach II filaru WPR (tj. płatności ONW, płatności ekologicznych, płatności rolno-środowiskowo-klimatycznych, płatności zalesieniowych). Dzięki zastosowaniu tego rozwiązania rolnicy gospodarujący na niewielkich areałach będą mogli uzyskać wsparcie w uproszczonej formie, niewymagającej od nich spełniania wszystkich warunków określonych dla innych płatności.

Także w tym roku rolnicy mogą liczyć na bezpłatną pomoc doradców rolnych z ODR-ów?

Magdalena Kiciak-Kucharska: Zgodnie z treścią komunikatu opublikowanego 15 marca 2024 r. na stronie internetowej Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, w kampanii 2024 eksperci z Ośrodków Doradztwa Rolniczego będą udzielać pomocy bezpłatnie.

Jednak pracownik ARiMR nie może służyć taką samą pomocą jak doradca. Zatem, na jakie wsparcie z jego strony może liczyć np. gospodarz, który nie radzi sobie zbyt dobrze z obsługą komputera?
Magdalena Kiciak-Kucharska: W biurach powiatowych agencji są przygotowane stanowiska komputerowe, przy których wnioskodawca przy pomocy naszego pracownika z tegoż biura może wypełnić i wysłać wniosek. Pomoc techniczna, której udziela pracownik biura powiatowego opiera się przede wszystkim na: pomocy w zalogowaniu się do aplikacji Platformy Usług Elektronicznych (PUE), dodaniu załączników, dodaniu działek itp. W sytuacji, gdy pracownik biura powiatowego udziela wsparcia w szerszym zakresie niż typowa pomoc techniczna np. pomoc przy rysowaniu działek, wybór uprawy, wybór płatności, wnioskodawca zobowiązany jest podpisać udostępnione przez pracownika biura powiatowego oświadczenie o skorzystaniu z pomocy technicznej. Podpisanie wspomnianego oświadczenia potwierdza, że wnioskodawca bierze pełną odpowiedzialność za wprowadzone dane i poprawność zadeklarowanych przez siebie płatności oraz ponosi ewentualne konsekwencje.

Biorąc pod uwagę liczbę wniosków o płatności w 2023 roku oraz we wcześniejszych latach, można przypuszczać, że niektórzy z rolników w minionym roku zrezygnowali z jakichkolwiek płatności. Czy to może być duża grupa? A jeśli w tym roku, po przerwie, zdecydują się wystąpić o płatności, to mogą mieć z tym problemy?

Magdalena Kiciak-Kucharska: Od wielu lat obserwujemy spadek liczby osób ubiegających się o płatności bezpośrednie. Przyczyn może być wiele. Spadek ten może bowiem wynikać z naturalnej sukcesji przekazywania gospodarstw, czy też rezygnacji rolników z małym areałem z prowadzenia działalności rolniczej. Oczywiście wśród tych osób mogą być też rolnicy, którzy nadal prowadzą działalność rolniczą, ale nie wnioskują o dopłaty bezpośrednie. Jeżeli jednak, w tym roku tacy rolnicy będą chcieli złożyć wniosek o dopłaty bezpośrednie, nie powinni mieć z tym większych problemów. Przede wszystkim muszą zapoznać się z instrukcją wypełniania wniosku w aplikacji eWniosekPlus. W razie pytań czy też wątpliwości można skorzystać z naszej infolinii lub pomocy technicznej. Bezpłatną pomoc w zakresie wypełniania wniosku świadczą również eksperci z Ośrodków Doradztwa Rolniczego.

Liczba wniosków o płatności pokazuje, ilu jest aktywnych rolników w woj. kujawsko-pomorskim. A jaka jest struktura tych gospodarstw? Ilu mamy właścicieli gospodarstw małych, średnich i dużych?
Magdalena Kiciak-Kucharska: Najwięcej, bo aż 22 479 wniosków zgłoszonych do płatności dotyczyło gospodarstw zajmujących od 10,01 ha do 50 ha, dużo (19 116) tych najmniejszych, czyli do 5 ha. Zaś w grupach gospodarstw od 50,01 ha do 100 ha do płatności zgłoszono 2 556 wniosków, 100,01 ha - 200 ha wniosków było 631, w przedziale od 200,01 ha do 300 ha było ich 200. Najmniej, bo 173 wnioski dotyczyły gospodarstw liczących powyżej 300,01 ha.

Dzięki danym z systemu identyfikacji i rejestracji zwierząt, widzicie także jak zmieniają się gospodarstwa hodowlane w Kujawsko-Pomorskiem. Których zwierząt przybywa, a których ubywa w ostatnich latach? Czy nadal jesteśmy liczącym się graczem na krajowym rynku np. wieprzowiny lub drobiu?

Magdalena Kiciak-Kucharska: ARIMR prowadzi rejestr zwierząt na podstawie zgłoszeń składanych do bazy danych ARiMR (IRZPlus) przez posiadaczy zwierząt. Stan na 1 kwietnia br. to: bydło - 497 928 szt.; świnie - 833 353 szt. Jeżeli chodzi o bydło w woj. kujawsko-pomorskim stan mniej więcej od kilu lat jest stały, natomiast w przypadku świń po spadku w ubiegłych latach, obecnie nie zauważamy bardzo znacznych wahań w pogłowiu. W skali kraju, od kilku lat województwo kujawsko-pomorskie zajmuje 4 miejsce jeśli chodzi o pogłowie zarówno bydła, jak i świń. W przypadku drobiu (gęsi kury, indyki, kaczki) jest to 5 pozycja w kraju pod względem liczby zarejestrowanych zwierząt.

Rozmawiałam z wieloma rolnikami, którzy twierdzą, że tym razem zamierzają sięgnąć po płatności dobrostanowe, planują inwestycje. Po które jeszcze ekoschematy kujawsko-pomorscy rolnicy mogą sięgać najczęściej?
Magdalena Kiciak-Kucharska: Ekoschematów obszarowych jest pięć. Największym zainteresowaniem wśród rolników w ubiegłym roku cieszyło się „Rolnictwo węglowe”, które obejmuje 9 praktyk. W ramach tego ekoschematu rolnicy najchętniej wybierają praktykę międzyplony ozime lub wsiewki śródplonowe, wymieszanie obornika na gruntach ornych w terminie 12 godzin od jego aplikacji oraz wymieszanie słomy z glebą. Poza „Rolnictwem węglowym” do wyboru są jeszcze takie ekoschematy jak: „Obszary z roślinami miododajnymi”, „Retencjonowanie wody na trwałych użytkach zielonych”, „Integrowana produkcja roślin” oraz „Biologiczna ochrona upraw”.

Poza dopłatami bezpośrednimi i obszarowymi są także inne formy wsparcia. Na które z nich nasi rolnicy powinni zwrócić szczególną uwagę w najbliższych miesiącach?

Magdalena Kiciak-Kucharska: Rolnicy najczęściej pytają o możliwość uzyskania wsparcia na inwestycje materialne w swoich gospodarstwach, w tym przede wszystkim zakup maszyn rolniczych, wyposażenia budynków inwentarskich, czy też budowę nowych budynków służących produkcji rolniczej. Zgodnie z harmonogramem planowanych przez ARiMR naborów wniosków w ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027, nabory wniosków na najbardziej oczekiwane interwencje („Inwestycje w gospodarstwach rolnych zwiększające konkurencyjność”, „Inwestycje przyczyniające się do ochrony środowiska i klimatu”, „Inwestycje poprawiające dobrostan bydła i świń”) przewidziane są dopiero na trzeci i czwarty kwartał roku 2024. Wcześniej, bo już pod koniec czerwca, będzie można ubiegać się o przyznanie pomocy na inwestycje zapobiegające rozprzestrzenianiu się ASF.
Również na lato przewidziane są nabory wniosków w ramach „Premii dla młodych rolników” oraz na „Rozwój małych gospodarstw”.

Do 31 maja 2024 r. o pomoc finansową mogą ubiegać się pszczelarze do przezimowanych rodzin pszczelich. Do 30 listopada 2024 r. hodowcy bydła mięsnego mogą wnioskować o dopłaty do zakupu czystorasowych buhajów. Od 25 maja 2024 r. będzie można złożyć wniosek na dofinansowanie z tytułu zużytego do siewu lub sadzenia materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany lub ekologicznego materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany. Natomiast osoby zainteresowane zalesianiem gruntów rolnych, tworzeniem zadrzewień śródpolnych, zakładaniem systemów rolno-leśnych czy też zwiększaniem bioróżnorodności lasów prywatnych będą mogły skorzystać z dofinansowania od 1 czerwca 2024 r. Należy również wspomnieć o wsparciu skierowanym do Kół Gospodyń Wiejskich. O dofinansowanie na realizację zadań statutowych te koła mogą ubiegać się do 30 września 2024 r.

Wywiad ukazał się 25 kwietnia w wydaniu papierowym kujawsko-pomorskiej Strefy Agro.