Co zrobi prezydent Duda?

„Obejmując z woli Narodu urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, uroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom Konstytucji, będę strzegł niezłomnie godności Narodu, niepodległości i bezpieczeństwa Państwa, a dobro Ojczyzny oraz pomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym nakazem. Tak mi dopomóż Bóg” – tak brzmi tekst ślubowania, które prezydent elekt Andrzej Duda złoży 6 sierpnia przed Zgromadzeniem Narodowym, czyli posłami i senatorami RP. Od tego dnia przez kolejnych pięć lat będzie głową państwa polskiego.

Według konstytucji prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwyższym przedstawicielem polskich władz, gwarantem ciągłości władzy państwowej, najwyższym organem państwa w zakresie władzy wykonawczej oraz zwierzchnikiem Sił Zbrojnych RP. Jego fundamentalnym obowiązkiem jest czuwanie nad przestrzeganiem postanowień i przepisów konstytucji.

Kompetencje prezydenta Rzeczypospolitej podzielono w ustawie zasadniczej na kilka części.

Są to uprawnienia wobec suwerena (Narodu), władzy ustawodawczej (Sejmu, Senatu), władzy wykonawczej (rządu, sił zbrojnych, centralnych instytucji administracji państwowej) oraz władzy sądowniczej i prokuratury. Prezydent ma także uprawnienia do decyzji dotyczących stanów nadzwyczajnych.

Prezydent RP w ramach tzw. inicjatywy ustawodawczej jest uprawniony do tworzenia projektów ustaw oraz do składania weta wobec ustaw uchwalonych przez parlament.

W przyjętym przez Polskę modelu ustrojowym rola prezydenta w państwie w znacznym stopniu zależy od niego samego.

W ramach istniejących przepisów może być aktywnym podmiotem politycznym inicjującym lub zatwierdzającym zmiany albo stać się przysłowiowym już strażnikiem żyrandola.

Stanowiska, które zajmą kandydaci wybrani przez prezydenta RP

Prezydent wskazuje kandydata na szefa rządu. Jeśli uzyska on wotum zaufania w Sejmie, prezydent powierza mu misję tworzenia nowego gabinetu.

Prezydent Duda wskaże kandydata na premiera najwcześniej po jesiennych wyborach parlamentarnych. Kto nim zostanie, zależy od wyników głosowania i ewentualnych koalicji powyborczych. Premier po uzyskaniu poparcia większości sejmowej przedstawia prezydentowi do zatwierdzenia nazwiska ministrów swojego gabinetu, składają oni przed prezydentem ślubowanie i odbierają akty nominacyjne. Prezydent, na wniosek premiera, odwołuje także ministrów ze składu rządu oraz formalnie odwołuje premiera, np. jeśli Sejm przegłosuje wotum nieufności lub szef rządu poda się do dymisji z całym gabinetem.

Jako zwierzchnik sił zbrojnych prezydent na wniosek ministra obrony powołuje szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Trzyletnia kadencja obecnego szefa gen. Mieczysława Gocuła kończy się w kwietniu 2016 r. W tym samym czasie mija czas pełnienia funkcji dowódcy operacyjnego sił zbrojnych przez gen. Marka Tomaszyckiego. Prezydent, zgodnie z wnioskiem szefa MON, może przedłużyć służbę obu generałów na kolejną trzyletnią kadencję bądź powołać nowych dowódców.

Obecnie funkcję szefa BBN pełni powołany przez prezydenta Bronisława Komorowskiego gen. Stanisław Koziej. Po objęciu prezydentury przez Andrzeja Dudę można spodziewać się szybkiej decyzji o odwołaniu gen. Kozieja. Jako jego następcę wymienia się gen. Romana Polkę, byłego dowódcę jednostki komandosów GROM, który był wiceszefem BBN za czasów prezydenta Lecha Kaczyńskiego.

Inni potencjalni kandydaci to były wiceminister obrony Romuald Szeremietiew i Tomasz Szatkowski, były prezes Bumaru, obecnie kierujący Narodowym Centrum Studiów Strategicznych. Kandydatem na szefa BBN może być także obecny poseł Witold Waszczykowski, który był już wcześniej wiceszefem Biura, a jako wiceminister spraw zagranicznych negocjował z USA stworzenie w Polsce systemu tzw. tarczy antyrakietowej.

Prezydent Duda w 2016 r. powoła trzech swoich przedstawicieli do Rady Polityki Pieniężnej. Pozostałych sześć osób wskażą Sejm i Senat. Obecnie przedstawicielami prezydenta w RPP są Jerzy Osiatyński, Jerzy Hausner oraz Adam Glapiński. Kadencja obecnej RPP kończy się w lutym 2016 r.

Natomiast w czerwcu przyszłego roku mija kadencja obecnego prezesa Narodowego Banku Polskiego Marka Belki. Wniosek o powołanie wskazanego kandydata na prezesa NBP jest wyłączną kompetencją prezydenta. Prezydent nie musi konsultować kandydatury z rządem czy parlamentem, a Sejm, po odbyciu proceduralnego wysłuchania zaproponowanego kandydata, powołuje go na stanowisko. Prezydent Duda może wnioskować do wyłonionego w jesiennych wyborach Sejmu o powołanie dotychczasowego prezesa Marka Belki na drugą, sześcioletnią kadencję. Bardziej prawdopodobne jest jednak, że wskaże nowego kandydata. Wśród kandydatur pojawia się nazwisko byłego polityka PC, a obecnie członka RPP Adama Glapińskiego oraz głównego ekonomisty SKOK Janusza Szewczaka.

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji liczy pięciu członków. Dwóch z nich powołuje prezydent, dwóch kolejnych wybiera Sejm, a jeden jest przedstawicielem Senatu. Do obecnej KRRiT prezydent Bronisław Komorowski desygnował Jana Dworaka, który został wybrany na przewodniczącego rady, oraz Krzysztofa Lufta, byłego dziennikarza telewizyjnego i rzecznika rządu Jerzego Buzka. Ich sześcioletnia kadencja upływa w lipcu 2016 r.

Nie wiadomo, kogo prezydent Duda powoła do KRRiT, jego decyzja będzie zapewne przynajmniej w części uzależniona od wyników wyborów parlamentarnych oraz kandydatów wskazanych przez Sejm i Senat. Wśród osób, które z ramienia PiS mogłyby wejść w skład KRRiT, wymienia się byłych członków rady Jarosława Sellina, Marka Jurka, Barbarę Bubulę czy Witolda Kołodziejskiego, a także innych specjalistów od mediów elektronicznych oraz prawa w zakresie radiofonii i telewizji.

W kwietniu 2016 r. kończy się kadencja obecnego prokuratora generalnego Andrzeja Seremeta. Jednak w odróżnieniu od innych nominacji prezydent ma stosunkowo niewielki wpływ na to, kto zostanie jego następcą. Prezydent mianuje bowiem prokuratorem generalnym jednego z dwóch kandydatów przedstawionych przez Krajową Radę Sądownictwa i Krajową Radę Prokuratorów i nie ma formalnie żadnego wpływu na to, kto zostanie przez nie wskazany jako kandydat.

Do uprawnień prezydenta RP należy także powołanie prezesów Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego. Obecnie pierwszym prezesem Sądu Najwyższego jest Małgorzata Gersdorf, która została powołana przez Bronisława Komorowskiego 30 kwietnia 2014 r. Kadencja prezesa SN trwa sześć lat, skończy się zatem kilka miesięcy przed upływem pierwszej kadencji prezydenta Dudy, w kwietniu 2020 r. Natomiast w 2016 r. upływa kadencja Romana Hausera, prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego. W przyszłym roku prezydent Andrzej Duda powoła na sześć lat jego następcę, a wyboru dokona spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego. W kompetencjach prezydenta jest również powołanie wiceprezesów NSA.

Prezesa i wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego prezydent mianuje spośród dwóch kandydatów przedstawionych na każde z tych stanowisk przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału. Kadencja obecnego prezesa prof. Andrzeja Rzeplińskiego kończy się w grudniu 2016 r., a kadencja wiceprezesa prof. Stanisława Biernata – w połowie 2017 r. Sędziów Trybunału Konstytucyjnego powołuje Sejm.

Prezydent jest uprawniony do złożenia wstępnego wniosku o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Narodowego Banku Polskiego, Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych, członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji oraz ministra resortowego.