Czernichów przed Trybunałem

Czy komisarz wyborczy ma prawo wydawać zarządzenia zastępcze za niezależny samorząd gminny? Na to pytanie spróbuje odpowiedzieć dzisiaj Trybunał Konstytucyjny, na przykładzie podziału na okręgi wyborcze w Czernichowie koło Krakowa.

W październiku 2012 r. tamtejsi radni podjęli uchwałę w sprawie podziału gminy na 15 jednomandatowych okręgów w wyborach samorządowych. Wieś Rybną podzielili na trzy części. Dwie stanowiły osobne okręgi, trzecia została połączona z sołectwem Czułówek.

I właśnie do tego okręgu zastrzeżenia miał komisarz. Wytyczne Państwowej Komisji Wyborczej mówią, że gminę należy dzielić tak, by nie dokonywać podziału jej jednostek pomocniczych (a takimi są sołectwa). Komisarz wezwał więc radnych do zmiany uchwały, a gdy ci tego nie zrobili, sam wydał zarządzenie dotyczące zasięgu okręgów wyborczych w Czernichowie. We wsi Rybna stworzył trzy samodzielne, a Czułówek przyłączył do Nowej Wsi Szlacheckiej.

- Teoretycznie taki podział spełnia wymogi PKW, ale jest absurdalny - mówi wójt Czernichowa Szymon Łytek. Podkreśla, że mieszkańcy Czułówka związani są z Rybną, np. do szkoły chodzą tam ich dzieci. - Jakby tego było mało, nie ma bezpośredniego połączenia między Czułówkiem a Nową Wsią Szlachecką. Aby dostać się z jednego sołectwa do drugiego, trzeba jechać przez inne wsie - dodaje Łytek.

Z tych powodów gmina zdecydowała się odwołać od decyzji komisarza. I tu niespodziewanie pojawił się problem, bo okazało się, że Państwowa Komisja Wyborcza wydaje decyzję ostateczną. Nie można się od niej odwołać do sądu. - To ingerencja w niezależność samorządu - twierdzi wójt Czernichowa.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie podszedł do rzeczy legalistycznie. Uznał, że gminie nie przysługuje skarga, bo kodeks wyborczy zakłada, iż decyzja PKW jest ostateczna. Ale gdy sprawa trafiła do Naczelnego Sądu Administracyjnego, ten zauważył, że coś jest nie w porządku.

Sędziowie NSA zwrócili uwagę na to, iż organem nadzorczym dla gmin jest wojewoda, a kodeks wyborczy wprowadza nowy podmiot w tym zakresie - komisarza. Ponadto niezależność samorządu lokalnego objawia się m.in. możliwością zaskarżania postanowień nadzorczych, a w tym przypadku takiej możliwości nie ma. Obie te wątpliwości NSA zgłosił Trybunałowi

Konstytucyjnemu, by ten orzekł, czy aby praktyka zastosowana przy ustalaniu okręgów w gminach nie narusza konstytucji.
Trybunał będzie miał trudny orzech do zgryzienia. Z jednej strony naruszenie niezawisłości samorządu wydaje się oczywiste. Ale z drugiej - uznanie obowiązujących przepisów za sprzeczne z konstytucją może skutkować zarzutami, że zbliżające się wybory przeprowadzone zostaną w oparciu o nielegalny podział na okręgi wyborcze.

- Spodziewam się uznania przepisu za niekonstytucyjny. Ale tak jak w wielu przypadkach Trybunał odroczy obowiązywanie wyroku i da czas Sejmowi na właściwe sformułowanie zapisów kodeksu wyborczego - ocenia Szymon Łytek.

Gmina Czernichów nie jest jedyną w Małopolsce, w której komisarze wyborczy zakwestionowali podział na okręgi. Komisarz w Krakowie wydał zarządzenie zastępcze także dla Dobczyc. Urzędnik wyborczy w Tarnowie dokonał takiego podziału w Jabłonce. Podobne decyzje podjęte zostały także dla Olesna i Wojnicza, przy czym w tej drugiej gminie niedawno dokonano nowego podziału na okręgi, już zgodnie z wytycznymi PKW.