Centrum urbanistyczne Nowej Huty, forty Twierdzy Kraków, groby wojenne z okresu I wojny światowej i Przełom Dunajca - to małopolskie propozycje obiektów, które powinny zostać wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO. Taki jest jeden z celów zapisanych w projekcie programu ochrony zabytków na najbliższe cztery lata.
- Chcielibyśmy, aby wskazane przez nas obiekty znalazły się na liście UNESCO w perspektywie kilku, może dziesięciu najbliższych lat - mówi wicemarszałek województwa Jacek Krupa. Według niego o wyborze Nowej Huty, Twierdzy Kraków, grobów wojennych z I woj- ny i Przełomu Dunajca zdecydowała potrzeba ochrony unikatowego dziedzictwa kulturowego.
Drugi powód starań o objęcie ochroną czterech nowych obiektów to nadzieja na zwiększenie ruchu turystycznego.
- Finansowych korzyści z wpisu na listę UNESCO nie ma żadnych, ale rzeczywiście przełożyło się to na wzrost liczby zwiedzających - mówi prof. Antoni Jodłowski, dyrektor Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce, które na liście światowego dziedzictwa znajduje się od maja 2013 r. W drugiej połowie ubiegłego roku placówkę odwiedziło o ponad 4000 turystów więcej niż wcześniej w porównywalnym okresie. - Sądzę, że skutki przyznania nam takiego statusu odczujemy wyraźnie w kolejnych latach - mówi prof. Jodłowski.
- Tyle że znalezienie się w gronie tysiąca unikatowych obiektów nie będzie łatwe - twierdzi Jan Janczykowski, wojewódzki konserwator zabytków. Co do Nowej Huty, musi najpierw zostać dokonana jej rewitalizacja. - Jest zbyt zaniedbana, budynki niszczeją, a mała architektura znika lub jest przekształcana - mówi Janczykowski. Kłopot jest też z przełomem Dunajca, bo przez zaporę i zbiornik wodny Niedzica został on skrócony i wiele stracił ze swej atrakcyjności.
A wpisanie na listę Twierdzy Kraków? - Można spróbować, ale wniosek dotyczący samej Twierdzy Kraków nie ma szans - uważa wojewódzki konserwator. I podpowiada, że można pomyśleć o międzynarodowym wpisie twierdz monarchii Habsburgów. Taki wniosek musiałoby jednak przygotować wspólnie... osiem państw.
Janczykowski popiera propozycję wpisu dotyczącego cmentarzy z I wojny, bo mają one wysoką wartość artystyczną i krajobrazową. W województwie małopolskim i podkarpackim jest ich w sumie 400. Zdaniem konserwatora, powinien być przygotowany wspólny wniosek. - Ale może raczej należałoby je wpisać na Listę Dziedzictwa Europejskiego ( to mapa miejsc i obiektów istotnych dla tożsamości europejskiej - red.) jako ślad I wojny w Europie - mówi. W przypadku wniosku dotyczącego cmentarzy trzeba się spieszyć, bo mamy akurat, do 2018 roku, obchody rocznicowe I wojny światowej.
Propozycje powiększenia listy UNESCO to niejedyne pomysły na skuteczniejszą ochronę dziedzictwa w Małopolsce. W planie, który jeszcze w tym miesiącu zostanie przyjęty przez sejmik, pojawił się wykaz 272 obiektów. Mają być one wpisane do rejestru zabytków. To nie tylko budynki sakralne, dwory i pałace, ale także kilkadziesiąt willi i pensjonatów w Zakopanem. - Zdaję sobie sprawę, że górale bardzo poważnie traktują swoją własność, ale musimy chronić styl Witkiewicza - mówi wicemarszałek Krupa. I dodaje, że na pewno nie wszystkie proponowane wille trafią do rejestru zabytków.
Sto milionów rocznie na zabytki
- Przede wszystkim chcemy nadawać naszym zabytkom nowe funkcje - mówi Jacek Krupa, wicemarszałek województwa małopolskiego. Na wsparcie finansowe z budżetu województwa oraz funduszy unijnych mogą więc liczyć przede wszystkim ci inwestorzy, którzy oprócz odnowienia starych obiektów zaproponują wykorzystanie ich na cele turystyczne i kulturalne.
A pieniędzy na ochronę zabytków w latach 2014-2017 będzie sporo.
Jak wynika z projektu "Wojewódzkiego programu opieki nad zabytkami w Małopolsce", w ciągu najbliższych 4 lat tylko ze środków krajowych będzie niemal 390 mln zł, a więc prawie 100 milionów rocznie. Do tego dojdą unijne dotacje, ale ich wielkość trudno oszacować. Tylko w Małopolskim Regionalnym Programie Operacyjnym będzie 186,7 mln zł na ochronę i rozwój dziedzictwa kulturowego i naturalnego, ale do tego sektora mogą trafiać pieniądze z puli ponad 12 mld zł z innych priorytetów unijnych.
Pieniądze to jednak nie jedyny środek mający zapewnić skuteczniejszą ochronę zabytków i zasobów naturalnych. Jako działania wspomagające traktowane są starania o objęcie większą ochroną prawną wielu obiektów. To dlatego władze Małopolski chcą dopisać do listy UNESCO jeszcze 4 małopolskie obiekty. Kolejnych 9, w tym zabudowa Starego Sącza, Chochołowa, Lanckorony i Niepołomic mogą stać się pomnikami historii.
W Małopolsce mamy już ponad 5 tys. obiektów wpisanych do rejestru zabytków. Władze województwa proponują dopisanie następnych 272 budynków. To głównie kościoły, kapliczki, dwory i pałace, ale też wiele willi i pensjonatów z Zakopanego, a także gmach Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.
Kolejne propozycje dotyczą stworzenia prawie 60 parków kulturowych. Tylko w Krakowskim Obszarze Metropolitalnym ma ich być aż 28. Parki Kulturowe będą także w Muszynie, Krynicy, Niedzicy, Kalwarii Zebrzydowskiej, Bieczu, Szczepanowie, Chochołowie, Brzezince i Lanckoronie.
Przyroda będzie chroniona przez 5 nowych rezerwatów: Kalina - Lisiniec (Racławice), Góra Stołowa (Klucze), Ostrzysz i Jodła (Trzyciąż) oraz Puszcza Dulowska (Trzebinia). Powstaną także 4 nowe parki krajobrazowe: Łosińsko-Żegociński oraz na terenie powiatów bocheńskiego (Lipnica Murowana), brzeskiego (Iwkowa) i limanowskiego (Limanowa, Żegocina, Laskowa, Trzciana). Za zespoły przyrodniczo-krajobrazowe zostanie uznane 11 nowych obszarów, m.in. Dolina Skawy nad Zatorem, Potok Doliny w Rykach, Park Przypałacowy w Borku (gmina Chełmek) i Dolina Wodąca w Wolbromiu.
Zostaną objęte większą ochroną
Mogą stać się pomnikami historii
* Stary Sącz - miasto z domami przyrynkowymi oraz klasztorem SS Klarysek
* Szalowa - barokowy kościół drewniany pw. św. Michała Archanioła
* Niepołomice - zamek i zespół miejski z kościołem pw. Dziesięciu Tysięcy Męczenników
* Lanckorona - układ rynku z drewnianymi domami oraz ruiny zamku
* Biecz - układ urbanistyczny miasta
* Chochołów - tradycyjna zabudowa drewniana
* Rudno - ruiny zamku Tenczyn
* Nidzica i Czorsztyn - zespół zamków przygranicznych
* Zespół pamiątek gorlickiego zagłębia naftowego
Mogą stać się zabytkami
* Bochnia - dworzec kolejowy
* Dubie - zespół pstrągarni
* Igołomia - komora celna nr 32
* Nowy Targ - ratusz
* Ryglice - kirkut
* Kraków - Akademia Górniczo--Hutnicza
* Zakopane - Księżówka I i II.
Jak działają oszuści - fałszywe SMS "od najbliższych"
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Dołącz do nas na X!
Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?