Endoproteza kolana – przed i po operacji

TEKST SPONSOROWANY. Rozmowa Joanny Wilk z Marią Dobrowolską – Prezes Zarządu Szpitala ORTO-MED.

Przeciwskazania do takiej operacji są podobne jak w przypadku alloplastyki stawu biodrowego. Są nimi na przykład: zły stan ogólny Pacjenta, choroba zakrzepowo-zatorowa, rozległe żylaki kończyn dolnych czy też czynne ogniska infekcyjne (choroby zębów, infekcje dróg moczowych, zmiany troficzne skóry podudzi np. w przebiegu w cukrzycy).

Trzeba pamiętać, że większość Pacjentów, u których wykonywany jest zabieg alloplastyki stawu biodrowego lub kolanowego to ludzie starsi cierpiący na różne dolegliwości. Ogólny stan naszego zdrowia jest zależny od wielu czynników dlatego higieniczny tryb życia, właściwa dieta, aktywność fizyczna a nawet regularne wizyty u stomatologa powinny być normą. Oczywiście, o tym czy Pacjent może poddać się operacji decyduje ostatecznie lekarz ortopeda i anestezjolog podczas kwalifikacji.

Czy w przypadku, gdy decyzja o poddaniu się zabiegowi wszczepienia endoprotezy została już podjęta, Pacjent powinien się do tego jakoś przygotować?

Podczas kwalifikacji do zabiegu przez lekarza ortopedę Pacjent otrzymuje szczegółową „instrukcję”, dotyczącą tego konkretnego przypadku. Natomiast niezbędne działania przed każdym zabiegiem operacyjnym to:

1. odbycie cyklu szczepień przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby. Zabieg wykonywany jest w większości przypadków w trybie planowym, zatem można to z odpowiednim wyprzedzeniem zrobić. Szczepienia lub ewentualne doszczepienie zleca lekarz rodzinny;

2. oznaczenie grupy krwi;

3. konsultacja lekarza rodzinnego o braku przeciwwskazań do leczenia operacyjnego, oraz ewentualnych zaleceniach terapeutycznych na czas pobytu w Szpitalu. Lekarz rodzinny ma Pacjenta pod swoją ciągłą opieką, natomiast w trakcie krótkiego pobytu Pacjenta w Szpitalu niemożliwe jest prawidłowe ustalenie leczenia schorzeń przewlekłych np. nadciśnienia tętniczego, padaczki czy cukrzycy;

4. konsultacje specjalistyczne o braku przeciwwskazań do leczenia operacyjnego oraz ewentualnych zaleceniach terapeutycznych na czas pobytu w Szpitalu – jeżeli Pacjent leczy się specjalistycznie (diabetolog, kardiolog, reumatolog, chirurg naczyniowy – jeżeli Pacjent ma żylaki kończyn dolnych);

5. odstawienie niektórych pobieranych leków (w porozumieniu z lekarzem prowadzącym !!!), najczęściej dotyczy to preparatów przeciwzakrzepowych i niesterydowych leków przeciwzapalnych. Są to pochodne kwasu acetylosalicylowego (Acard, Bestpirin, Polopiryna i inne);

6. konsultacja stomatologiczna (wykluczenie przewlekłych ognisk zapalnych w obrębie jamy ustnej).

Nie później niż 24 godziny przed zabiegiem Pacjent jest proszony o zgłoszenie się do Szpitala na konsultację anestezjologiczną. Wtedy ustalane są ewentualne zalecenia przedzabiegowe oraz zlecane ewentualne dodatkowe badania.

Czy w jakiś zakresie Pacjent może sam przygotować się do takiego zabiegu?

Ponieważ jest to zabieg planowy możemy się do niego w pewnym zakresie przygotować sami. Nowy sztuczny staw, podobnie jak stary, będzie podlegał obciążeniom czyli będzie się „zużywał”. Masa naszego ciała ma olbrzymi wpływ na „długość życia” endoprotezy, zatem zaleca się utrzymanie przed zabiegiem prawidłowej masy ciała, a osobom z nadwagą zrzucenie zbędnych kilogramów.

Należy również zadbać o swoją kondycję fizyczną często korzystając z pomocy rehabilitanta. Pozwoli to lepiej sprostać wszystkim trudom procesu leczenia. Wzmocnienie górnych partii ciała ułatwi chodzenie przy użyciu balkonika lub kul bezpośrednio po zabiegu, a ćwiczenia mięśni nóg przyspieszą późniejszą rehabilitację.

Jeszcze raz przypomnę o wizycie u stomatologa. Należy zlikwidować wszystkie potencjalne źródła infekcji bakteryjnych. Pozwoli to uniknąć ciężkich powikłań pooperacyjnych. Bakterie te mogą przedostać się przez krew do operowanej okolicy i wywołać stan zapalny kości, który może wymagać długotrwałego leczenia nawet przez wiele lat, mogą też prowadzić do obluzowania implantu, co z kolei wymagać będzie przeprowadzenia ponownej operacji.

Jak przebiega pobyt Pacjenta w Szpitalu bezpośrednio po zabiegu?

Rehabilitacja po operacji endoprotezy stawu kolanowego zaczyna się już następnego dnia po zabiegu. Polega najpierw na ćwiczeniu ruchów biernych przy pomocy automatycznej szyny Artromot. Szyna biernie wykonuje „za pacjenta” ruch zgięcia nogi w kolanie. Zakres zgięcia jest stopniowo zwiększany.

Pionizacja i rozpoczęcie chodzenia z pomocą rehabilitantów jest możliwe od pierwszej doby po zabiegu. Stopniowo operowany Pacjent może, zgodnie z zaleceniem rehabilitanta, zacząć obciążać operowaną kończynę. Kiedy to może nastąpić zależy od stanu ogólnego Pacjenta po zabiegu.

Usunięcie drenów pooperacyjnych, następuje najczęściej w 2-3 dniu po zabiegu zaś usunięcie szwów około 10 doby.

Pacjent wypisywany jest do domu przeważnie w 5-8 dobie po zabiegu. Obowiązkowe badanie kontrolne powinno odbyć się około 6 tygodni po operacji – do tego czasu konieczna jest kontynuacja profilaktyki przeciwzakrzepowej. Szczegółowe postępowanie pooperacyjne ustala lekarz prowadzący wraz z fizjoterapeutą w odniesieniu do konkretnego chorego.

Jakie są cele rehabilitacji po endoprotezoplastyce stawu kolanowego?

Pierwszym celem jest nauka chodzenia o kulach w początkowych tygodniach po operacji, a następnie nauka swobodnego chodzenia po zróżnicowanym podłożu. Ponadto prowadzi się ćwiczenia mające na celu:

- zwiększenie zakresu ruchów w stawie;

- poprawę stabilności stawu kolanowego;

- zwiększenie siły mięśni operowanej kończyny;

- powrót do codziennej aktywności fizycznej;

- zmniejszenie lub całkowitą likwidacja bólu stawu.

Od czego zaczyna się rehabilitację po zabiegu?

Po endoprotezoplastyce stawu kolanowego pacjent może wstać z łóżka dopiero, gdy lekarz prowadzący . Ćwiczenia usprawniające są jednak wykonywane już w pierwszej dobie po operacji. Przebywając w szpitalu Pacjent ćwiczy pod okiem doświadczonego rehabilitanta, który pokazuje, jak prawidłowo wykonywać ćwiczenia i pomaga rozruszać staw.

Początkowo pacjent uczy się siadać i kłaść się do łóżka, następnie wykonuje ćwiczenia wzmacniające mięśnie i uczy się chodzić o kulach. Po wyjściu ze szpitala chory może ćwiczyć sam lub dalej korzystać z pomocy rehabilitanta. Należy pamiętać, aby nadmiernie nie obciążać operowanego stawu, a jednocześnie nie dopuścić do zesztywnienia kolana. Powiększenie się obrzęku stawu lub ból, który nie ustępuje po lekach, trzeba zgłosić lekarzowi prowadzącemu.

Jakie są przykładowe ćwiczenia?

Przykładowe ćwiczenia usprawniające w okresie pooperacyjnym to:

- prostowanie, zginanie, ruchy okrężne stopy;

- zginanie kolana do granicy bólu w pozycji stojącej;

- zginanie i prostowanie kolana w pozycji siedzącej;

- wciskanie kolana w podłoże (należy wytrzymać 2 – 3 sekundy, po czym powtórzyć ćwiczenie);

- chodzenie o dwóch kulach łokciowych;

- schodzenie po schodach w następującej kolejności: kule, operowana kończyna, zdrowa kończyna;

- wchodzenie po schodach w następującej kolejności: zdrowa kończyna, kule, chora kończyna.

Ćwiczenia należy powtarzać kilka razy dziennie przez około 10–15 minut. W razie pojawienia się bólu, który nie znika po zaprzestaniu ćwiczenia, należy skonsultować się z lekarzem lub rehabilitantem oraz zmniejszyć intensywność ćwiczeń.

Jak należy się przygotować na przyjście Pacjenta do domu?

Trzeba pamiętać, że w pierwsze tygodnie po zabiegu będą wiązały się z koniecznością zapewnienia opieki innych osób. Chodzi o transport, przygotowanie posiłków, codzienną toaletę. Należy przestawić meble tak, by nie utrudniały poruszania przy pomocy balkonika lub kul. Należy usunąć dywany i kable, by ograniczyć ryzyko przewrócenia, lub potknięcia. Inne udogodnienia to:

- łóżko do spania, ze sprężystym materacem, dopasowane do wzrostu chorego – gdy Pacjent siedzi na łóżku, stopy swobodnie leżą na ziemi, kość goleniowa i kość udowa tworzą kąt prosty,

- w ściany łazienki i toalety należy wmontować uchwyty ułatwiające zmianę pozycji,

- należy myć się pod prysznicem, a nie kąpać się w wannie, będzie bezpieczniej przy wchodzeniu i wychodzeniu, a ponadto odpowiednio zabezpieczona rana pooperacyjna nie ulegnie zamoczeniu,

- obuwie powinno być stabilne, na miękkiej podeszwie, z ewentualnym wyrównaniem długości kończyn, zarówno do chodzenia po domu jak i po ulicy,

- należy też kupić specjalną nakładkę na muszlę toaletową ( w sklepach ze sprzętem rehabilitacyjnym), by chory mógł usiąść na odpowiedniej wysokości,

- łyżka do butów powinna mieć wydłużoną rączkę.

Bardzo dziękuję Pani Prezes za rozmowę.

Ja również Pani bardzo dziękuję.