"Wulgarna" geografia Podhala

Taka tablica od kilku tygodni wita kierowców, którzy zjeżdżają z Bukowiny Tatrzańskiej w stronę Białki. Miejscowych ona nie śmieszy FOT. TOMASZ MATEUSIAK

NAZWY MIEJSCOWOŚCI. Pod Tatrami jest sporo miejscowości o co najmniej dziwnych nazwach. Przykłady? Proszę bardzo. Tylko tu znajdziemy, Pindele, Odewsiańskie Potoki czy Świńskie Miasta

Ostatnio jadący przez Bukowinę Tatrzańską mogli przy głównej szosie, kilkaset metrów powyżej urzędu gminy, zaobserwować nowy znak. Niebieska tablica informuje kierowców i przechodniów, że obok płynie woda. Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie jej nazwa - Odewsiański Potok.

- Dla mnie ta nazwa jest co najmniej dziwna - przyznaje Dawid Bakuła, turysta z Warszawy, którego spotykamy w Bukowinie. - Oczywiście zauważyłem ją, jadąc samochodem i nawet razem z żoną trochę się z niej pośmialiśmy. No bo przecież ten napis oznacza, że potok jest odewsiański, czyli płynący od wsioków. Ja osobiście, gdybym był mieszkańcem domów stojących w pobliżu potoków, bardzo bym się obraził i żądał zmiany nazwy tego strumyka.

- Myślę, że takich wniosków nie będzie - uśmiecha się wójt gminy Bukowina Tatrzańska Stanisław Łukaszczyk. - Może dla przyjezdnych ta nazwa jest śmieszna, ale dla naszych miejscowych ludzi to po prostu określenie, którego używamy z dziada pradziada. Pochodzi ono od tego, że Wierch Kurucowy, czyli jedna z dzielnic Bukowiny, przez lata był nazywany przez miejscowych jako "Odewsie", czyli domy położone najbardziej na skraju Bukowiny. Dlatego też potok płynący przez to osiedle nazywa się Odewsiańskim. To taka sama nazwa geograficzna jak Wisła czy Odra - dodaje.

O ile Odewsiański Potok śmiesznie może wyglądać, o tyle jedno z osiedli miejscowości Suche dla wielu przyjezdnych wydaje się wulgarne. Cipki leżą na początku Suchego, tuż za mostem na Białym Dunajcu. Choć nie ma tam żadnych tabliczek informujących o nazwie osiedla, miejscowi dobrze wiedzą, że to Cipki. - Pyta pan o nazwę naszego osiedla - mówi z uśmiechem jedna z mieszkanek. - Cipki, no to tutaj są. To dla nas normalne. Przyzwyczailiśmy się do tego - śmieje się kobieta. Dodaje, że na szczęście nie mają adresu np. Suche-Cipki 6, ale Suche 6.

Przyznaje jednak, że przyjezdni śmieją się z nazwy. - Ponoć w urzędzie gminy w Poroninie na mapie jest zapisana nazwa przysiółka. Widzą więc i się uśmiechają - dodaje kobieta.

Jak wyjaśnia nam inna, 75-letnia mieszkanka Cipek w Suchem, nazwa przysiółka pochodzi od pierwszych osadników. - W XVII wieku przyjechali z Węgier. Pisali się Cipka, a że mieli 16 dzieci, to całe osiedle nosiło te nazwiska. I tak zostało - mówi. - Dla nas nazwa normalna, inni mogą się uśmiechać.

Już raz w 2009 roku w miejscowym urzędzie gminy pojawił się pomysł, by zmienić administracyjną nazwę przysiółka. Wieś walczyła wówczas o to razem z wielkopolskim Białym Kałem. Ostatecznie jednak zmienić nazwę udało się tylko tym drugim. W Suchem Cipki dalej są, bo miejscowa rada gminy stwierdziła, że ma ważniejsze wydatki niż administracyjne zmiany nazw.

Teraz Bronisław Stoch, wójt gminy Poronin, gdzie znajdują się Cipki, mówi, że tamtejsi ludzie już dawno się przyzwyczaili do nazwy. - Podchodzą do niej jak najbardzie poważnie, a nie żartobliwie czy wulgarnie. Nie spotkałem ani starszych, ani młodszych mieszkańców, żeby mieli z tą nazwą jakiś kłopot - mówi.
Podobnego problemu nie mają mieszkańcy przysiółków Cipkowie w Gliczarowie Górnym, Pindele w Witowie czy Zadki w Bańskiej Niżnej.

Z kolei jeszcze przed rokiem mieszkańcy Świńskiego Miasta, przysiółka w Piekielniku, myśleli o zmianie nazwy.

- W 2012 roku do urzędu gminy wpłynął wniosek od mieszkańców części Piekielnika, zwanej Świńskim Miastem, by oficjalnie zamienić ich przysiółek na Zielone Miasteczko - mówi Michał Jarończyk, sekretarz urzędu gminy w Czarny Dunajcu. - Inicjatorzy akcji to byli głównie młodzi mieszkańcy, którzy wstydzili się tego, że mieszkają w Świńskim Mieście. Dlatego też przeprowadziliśmy w Piekielniku małe konsultacje społeczne, by sprawdzić, jak wiele osób jest niezadowolonych z historycznej nazwy.

Ostatecznie za zmianą opowiedziało się tylko 21 górali. Pozostali stwierdzili, że w nazwie z trzodą w tle nie ma nic złego. - Ona od zawsze nam towarzyszyła. Nasi ojcowie i dziadowie się jej nie wstydzili, więc dlaczego mielibyśmy się jej wstydzić my - pyta Antonina Kęsek, mieszkanka Piekielnika.

W ten sposób tradycja wygrała ze wstydem i nowoczesnością.

Co ciekawe, dawniej także w Zakopanem była dzielnica, która kojarzyła się z uciechami cielesnymi. Przekazy ustne mówią, że o obecnej Pardałówce, mówiło się Pierdołówka.

- Albo Burdele. Ponoć taką nazwę ukuli synowie Klementyny Homolacz, właścicielki dóbr zakopiańskich, którzy mieli odwiedzać tamte rejony Zakopanego w poszukiwaniu uciech cielesnych - mówi Jan Karpiel Bułecka, zakopiański architekt i regionalista. Według historyków nazwa "Burdele" pochodziła z wołoskiego i określała polany górskie. Z kolei Pardałówka pochodzi najprawdopodobniej od nazwiska Pardoł lub Pardół, które występowało na Podhalu w XVIII w.

Zresztą wesoło jest także w górach. W Tatrach Zachodnich jest przecież Żleb pod Wysranki. To i tak nazwa o wiele lepsza niż jednego z pirenejskich szczytów, który nosi dumną nazwę... Sierra de las Cutas.

ŁUKASZ BOBEK, TOMASZ MATEUSIAK