Niespodziewane znalezisko na Drodze Pienińskiej

Węgierska Csarda cieszyła się ogromnym powodzeniem Fot. Ryszard M. Remiszewski

Pozostałością po tej granicy są zachowane do dzisiaj nieliczne staliwne słupki graniczne, prawdziwe relikty z XIX wieku. W Jurgowie na Spiszu zachowały się trzy takie zabytkowe słupki, jeden poniżej dawnej strażnicy (Kasarni), drugi w środku wsi, trzeci w pobliżu starej elektrowni, dzisiaj nieistniejącej, a znajdującej się wówczas na końcu wsi nad rzeką Białką. Słupki oddzielone były od siebie mniej więcej odległością jednego kilometra. Jeszcze niedawno tak było, bo jeden ze słupków w tajemniczych okolicznościach zniknął. Kolekcjonerstwo przybiera różne formy...

W Przełomie granica biegła Drogą Pienińską, której budowę prawym brzegiem Dunajca rozpoczął właściciel Szczawnicy Józef Szalay w latach 1870-1875. Doprowadził ją do ujścia Leśnickiego Potoku. Po jego śmierci budowę kontynuowała Akademia Umiejętności. Dzięki staraniom marszałka krajowego Galicji Mikołaja Zyblikiewicza budowę drogi ukończono w 1884 roku.

Właśnie na tej drodze - zaledwie tydzień temu - dokonano sensacyjnego odkrycia słupka granicznego, który jakimś cudem się uchował, ma numer 52. Znajduje się na wprost historycznej Polanki, miejsca gdzie stała węgierska gospoda Csárda. Polanka była popularnym miejscem przystankowym dla gości zdrojowych, letników i turystów, spacerujących drogą ze Szczawnicy do Śmierdzonki, zwanej Bad Kronenberg, po słowacku Smerdžonka, jak i płynących łodziami flisackimi. W gospodzie posilano się, popijano i słuchano muzyki cygańskiej. Śmierdzonkę i Szwaby Niżne (niem. Unterschwaben, węg. Alsólehnic) po II wojnie światowej (1948) przyłączono do Czerwonego Klasztoru, tworząc jednostkę administracyjną pn. Červený Kláštor - kúpele.

Po drugiej stronie Dunajca, naprzeciwko Polanki - mniej więcej w tym samym okresie - znajdowała się polska gospoda "Szczawnica", o której bardzo mało wiemy. Służyła głównie za miejsce przystankowe flisakom, ciągnącym czółna w górę rzeki. Nazywało się ją, jak i inne tego typu obiekty w Pieninach schroniskiem.

Galicja - oficjalnie Królestwo Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim i Księstwami Oświęcimskim i Zatorskim - graniczyła z Górnymi Węgrami, scentralizowaną jednostką administracyjną (kapitanat) Królestwa Węgier, dokładniej z jego komitatem Szepes (jednostka samorządowa) z siedzibą władz w Lewoczy (węg. Lőcse), wcześniej na Zamku Spiskim (Szepesi vár). Kapitanat Górne Węgry to dzisiejsza wschodnia Słowacja i Zakarpacie. Komitat Szepes należał do Kręgu (jednostki administracyjnej) na prawym brzegu Cisy. U wylotu Przełomu Pienińskiego znajdował się punkt przepustowy straży granicznej, po którym do dzisiaj zachował się betonowy fundament.

Odnaleziony na Drodze Pienińskiej słupek graniczny jest niemym świadkiem XIX-wiecznej historii.

Ryszard M. Remiszewski