Co zabrali „repatrianci”?

Podstawowym celem wystawy było pokazać, co zabierali ze sobą ludzie jadący ze starej ojczyzny do nowej
Fot. Marian Paluszkiewicz

— Jest to wystawa sentymentalno-dokumentalna ukazująca, co zostawili i zabrali ze sobą „repatrianci” — powiedział „Kurierowi” Jan Jarecki, rzecznik prasowy Światowego Zjazdu Wilniuków.
Na otwarcie wystawy, które było również uroczystym otwarciem I Światowego Zjazdu Wilniuków, w licznym gronie przybyli przedstawiciele władz Litwy i Polski. Swą obecnością zaszczycili: ambasador Rzeczypospolitej Polskiej Janusz Skolimowski, prezes Zarządu Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie” Jerzy Marek Nowakowski, przedstawiciele władz RP; stronę litewską reprezentowali wicemer Wilna Gintautas Babravičius, poseł do Parlamentu Europejskiego i prezes Akcji Wyborczej Polaków na Litwie Waldemar Tomaszewski, mer rejonu wileńskiego Maria Rekść oraz liczni przedstawiciele świata polityki, oświaty i kultury. Przybył również najbardziej znany i zasłużony z żyjących wilniuków ks. kardynał Henryk Gulbinowicz, tuż po odprawionej mszy w Ostrej Bramie. Kardynał powiedział, że Dom Polski wywarł na nim bardzo dobre wrażenie.
Wszyscy goście nie szczędzili miłych słów pod adresem organizatorów imprezy, dziękując za wspaniały pomysł i organizację, akcentując zarazem ogromne znaczenie i wpływ Wilna oraz wilniuków dla kultury Polski i Litwy. Wicemer Wilna Gintautas Babravičius zaznaczył, że miłość wilniuków do stolicy Litwy jeszcze bardziej zbliża historię obu narodów.
„Mało jaka wspólnota może poszczycić się taką liczbą świętych, poetów i pisarzy” — przypomniał zebranym Waldemar Tomaszewski, wymieniając po kolei świętych Faustynę i Kazimierza oraz marszałka Józefa Piłsudskiego. Podkreślił przy tym, że wilniucy obecnie na Litwie mają silną pozycję: działa tu 120 polskich szkół, Polacy są reprezentowani na szczeblu samorządowym i ogólnokrajowym.
— Widząc taką siłę wicemer Babravičius będzie nas chciał w następnej koalicji — na zakończenie zażartował Waldemar Tomaszewski.
Pomysł wystawy „Co kryły  walizki „repatriantów?” należy do Wiktorii Blacharskiej z Oddziału Etnografii Muzeum Narodowego w Gdańsku, która jest również kuratorem wileńskiej edycji. Pierwsza wystawa odbyła się w Gdańsku w roku 1998, kiedy o Kresach mówiono bardzo mało. Wystawa cieszyła się dużym powodzeniem i była odznaczona nagrodą ministra kultury RP. Podstawowym celem wystawy było uzmysłowienie zwiedzającym tego, jakie dylematy przeżywali ludzie jadący ze starej ojczyzny do nowej. Co zabierali ze sobą w tę podróż w jedną stronę.
Wiktoria Blacharska również jest „repatriantką”, do Polski przybyła jako dwuletnie dziecko. Na pomysł wystawy wpadła po przeczytaniu książki gdańskiego pisarza pochodzącego z Kresów Aleksandra Jurewicza „Lida”, w której autor opisał swoje przeżycia związane z „repatriacją” z punktu widzenia 5-letniego chłopca.
— Aleksander Jurewicz napisał poruszającą książkę, a ja — jako muzealnik — chciałam poprzez przedmioty pokazać tragizm tych wydarzeń — powiedziała zebranym Wiktoria Blacharska. Kuratorka wystawy zaznaczyła, że słowo „repatriant” nie pasuje do tych ludzi, bo opuszczali, a nie wracali do ojczyzny. Termin jednak na tyle ugruntował się w ludzkiej świadomości, że postanowiono go zostawić, ujmując tylko w cudzysłów. Uzupełnieniem imprezy był jazzowy koncert zespołu „Jan Maksymowicz TRIO”.

Antoni Radczenko