Jerzy Bralczyk: SŁOWO O SŁOWIE
Językoznawcy akceptują te formy, które się w końcu upowszechniają i stają się normą - to jest nasz los, nie możemy niczego wymyślać. Nie możemy też, chociaż czasami próbujemy, stawiać zbyt wyraźnych tam temu, co się rozpowszechnia.
Kiedyś "czy" używane było częściej nie w znaczeniu łączenia, ale nawet rozłączania ("Był czy nie był - wszystko jedno". "Paweł, Jan czy Piotr - każdy tam mógł być"). Tutaj mamy do czynienia z użyciem "czy" podobnym do użycia "lub" ("Był lub nie był - wszystko jedno"). Zauważamy, że mówimy tutaj o rzeczach lub sprawach przeciwstawnych "był" i "nie był" - jedno i drugie nie może być jednocześnie prawdziwe. Używamy tego "czy" często, kiedy wyliczamy jakieś rzeczy ("stół czy krzesło - wszystko jedno"), wtedy, kiedy nie wiadomo i właściwie mało ważne, co z tych wyliczonych rzeczy jest aktualne, czy jest prawdziwe, czy akurat o tym myślimy. Czasem nawet mówimy "tak czy inaczej", "tak czy owak".
Jednak kiedy czasem opisujemy jakieś czynności, to możemy powiedzieć - "czy jadł, czy spacerował, spał - zawsze o niej myślał" (choć raczej trudno mu było myśleć o niej podczas spania, ale może mu się śniła). Stąd też pojawiło się znaczenie zbliżone do "i". I kiedy mówimy o turystach, którzy spacerują, czy zwiedzają, czy odpoczywają, to myślimy o tym, że oni mogą robić jedno, mogą robić drugie, trzecie, że wszystkie te rzeczy robią, ale nie jest to specjalnie istotne.
Jednak to "czy" zaczyna się wkradać w znaczenie spójnika pojawiającego się w wyliczance - to jest już trochę przesadne. Zwłaszcza kiedy używa tego "czy" ktoś, kto chce w ten sposób ozdobnie zastąpić proste, jego zdaniem zbyt proste, słowo "i". Używajmy słów prostych, one najczęściej są bardziej trafne. A "czy" (tak zresztą wielofunkcyjne, bo przecież pytamy tą partykułą, używamy jej także w innych funkcjach) zostawmy dla innych sytuacji.
Czytelnicy, którzy chcieliby podzielić się z prof. Bralczykiem swoimi wątpliwościami dotyczącymi języka polskiego, poprosić o odpowiedzi na związane z tym tematem pytania, mogą to uczynić poprzez stronę internetową www.bralczyk.pl
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Dołącz do nas na X!
Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?