25. Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego. Ornament

Święto małopolskich zabytków już po raz dwudziesty piąty zaprasza do odkrywania tajemnic, słuchania opowieści i zaglądania tam, gdzie na co dzień zajrzeć nie sposób. Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego tym razem odbędą się pod hasłem „Ornament” i przez trzy weekendy czerwca (3– 4, 11– 11 i 17–18 czerwca) będą oplatać wszystkich miłośników Małopolski złotą nicią. W ośmiu wyjątkowych miejscach, wraz z przewodnikami, artystami, animatorami i pasjonatami lokalnej historii zachwycimy się pięknem ornamentu, symfonią natury i artystyczną pasją. Udział w wydarzeniach jest bezpłatny, jednak na część z nich obowiązuje rezerwacja miejsc, możliwa w dniach 29 maja–2 czerwca (na I weekend), 5–9 czerwca (na II weekend, przy czym 8 czerwca, z uwagi na dzień wolny, rezerwacja wyłącznie przez formularz), 12–16 czerwca (na III weekend) przez formularz dostępny na stronie dnidziedzictwa.pl lub telefonicznie: tel. 533 654 003.

W labiryncie, Łysej Górze i domu z armatnią kulą

Jubileuszową edycję Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego zaczynają w labiryncie. W Lusławicach, gdzie w latach 1560–1664 znaleźli schronienie bracia polscy, w międzywojniu Jacek Malczewski, a w 1975 swój azyl stworzył Krzysztof Penderecki, znajduje się odrestaurowany zabytkowy dwór, a wokół niego rozciąga wyjątkowy ogród – 15 hektarów drzew, które przez 40 lat zasadzał artysta, komponując swoją symboliczną, ostatnią symfonię. W towarzystwie przewodników będzie można zwiedzić arboretum i przejść przez labirynt, a dzieci wyruszą w edukacyjny spacer z elementami muzykoterapii po ogrodzie i parku. Posłuchajcie, jak w misternych labiryntach i pośród egzotycznych roślin wciąż jeszcze drgają dźwięki sonat.

Niespełna dwadzieścia kilometrów od Europejskiego Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego znajdziemy Łysą Górę. Jednak nie tę, na której czarownice spotykały się na sabaty, choć i tutaj magii nie brakuje. Poznamy bowiem historię Bolesława Książka, jednego z czarodziejów z Łysej Góry, i małej spółdzielni, z której bajecznie barwa ceramika rozchodziła się po całej Polsce. O tym, jak za pomocą lekarskiej gruszki wyczarować wzór na talerzu czy dzbanku, opowie (i pokaże!) artystka z łysogórskiej „Kamionki”, a jak to wygląda w praktyce – każdy będzie miał okazję sprawdzić w trakcie warsztatów.

Ci, którzy pragną obejrzeć ornament o większym rozmachu niż ten z ozdobnej wazy, mogą zawitać do Michałowic, gdzie stoi dwór z końca dziewiętnastego wieku projektu Teodora Talowskiego. Ten oryginalny krakowski architekt, o nieskrępowanej, rozbuchanej wyobraźni, zastosował w nim charakterystyczne dla siebie rozwiązania artystyczne i elementy zdobnicze: spatynowaną cegłę, manierystyczny szczyt w kształcie dzwonu ozdobiony po obu stronach wolutami, żelazne kotwy, wbite w elewację kule czy domową kaplicę w… wieży. O innych motywach wykorzystywanych przez Talowskiego w jego projektach dowiemy się od pasjonatów jego twórczości, a detalom przyjrzymy się z bliska na stanowisku wirtualnej rzeczywistości, przygotowanym przez studentów Politechniki Krakowskiej, gdzie przez okulary VR będzie można obejrzeć z bliska każdy szczegół elewacji autorstwa „polskiego Gaudiego”.

Renesans na ścianie, gościnny dwór i wiklinowe sploty

W drugi weekend czerwca Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego zawitają do Modlnicy. Tu znajduje się kościół pod wezwaniem św. Wojciecha i Matki Bożej Bolesnej. Choć nie jest to wielka świątynia, ogrom znajdujących się w niej ornamentów zachwyci każdego. Od najstarszych, gotycko-renesansowych zdobień, po detale współczesne – każda epoka odcisnęła ślad na sylwetce i wnętrzu kościoła, z którego ścian historycy sztuki mogą czytać jak z otwartej księgi. Podziwiajmy szesnastowieczną polichromię, którą na początku XX wieku przykryły malowidła Włodzimierza Tetmajera i na powrót oczom wiernych ukazały w latach 50. szeroko zakrojone prace konserwatorskie. O kościele, znajdujących się w nim pięknym i cennym wyposażeniu opowiedzą lokalna przewodniczka oraz historyczka sztuki. I tak, jak fascynująca jest historia zawarta na ścianach świątyni, równie intrygująca i poruszająca jest ta zamknięta w dawnym dworze Konopków, od lat 60. XX wieku pozostającym pod opieką Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. O jego losach i współczesnej aranżacji opowiedzą przewodnicy z Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Przypominając, że to w tych gościnnych wnętrzach przez trzynaście lat mieszkał i pisał swe największe dzieło Oskar Kolberg, jeden z najwybitniejszych polskich badaczy kultury ludowej. W majątku swego przyjaciela Józefa Konopki – także etnografa, wraz ze wsparciem jego siostry Antoniny, zbierał, gromadził i spisywał wiersze, przyśpiewki i opowieści ludowe, które dzięki jego zaangażowaniu zachowały się do dziś. A których tradycję żywo kultywuje lokalna społeczność, tworząc m.in. zespół folklorystyczny „Modlnicanie”, który wystąpi podczas Dni Dziedzictwa w dworskim parku. Komu mało będzie etnograficznych wątków koniecznie musi zajrzeć do pobliskiej Izby Regionalnej, prowadzonej przez sołtyskę i regionalistkę Bogumiłę Pietrzyk.

W tych dniach (10–11 czerwca) zajrzymy również do Olkusza. To tu, w dawnym dworku Machnickich oraz sąsiadujących z nim budynkach ochronki św. Marcina, szpitala oraz dawnego klasztoru, znalazł swoje miejsce Miejski Ośrodek Kultury. A pod jego skrzydłami aż trzy niezwykłe kolekcje – afrykanistyczna, minerałów ziemi olkuskiej oraz twórczości Władysława Wołkowskiego, z całą pewnością jednego z najciekawszych projektantów XX wieku, choć jego nazwisko nie weszło do powszechnego obiegu. Swoim kunsztem udowadniał, że piękno wydobyć można z każdej materii, o ile nie brak nam cierpliwości i pasji. Nie chciał tworzyć form przeznaczonych do masowej produkcji, a materiał, który wybrał, był uznawany za nietrwały i wymagający. Wiklina, kojarząca się nam raczej z koszykami niż z krzesłami, stała się dla Wołkowskiego narzędziem wyrazu artystycznej pasji, a wydobywane z niej kształty święciły triumfy na międzynarodowych wystawach, reprezentując Polskę w szerokim świecie. Więcej o Władysławie Wołkowskim powie nam wystawa jego twórczości, a o tym, jak wyplatać z wikliny, dowiemy się w trakcie pokazów plecionkarstwa. Nie zapomnijmy jednak o pozostałych dwóch kolekcjach zebranych w olkuskim muzeum – je również warto obejrzeć!

Malowidła brata Stanisława i polichromie Józefa Mehoffera

Ostatni akt tej edycji MDDK rozegra się w Krakowie. W opactwie Cystersów w Mogile, gdzie w kilku przestrzeniach bazyliki i klasztoru można podziwiać cenną artystycznie polichromię wykonaną w latach 30. XVI wieku przez Stanisława Samostrzelnika, zakonnika tutejszego klasztoru. Wielkiego ornamentatora – iluminatora, miniaturzysty i malarza, który przez kilkanaście lat cieszył się przywilejem prowadzenia własnego warsztatu poza klasztorem, a w latach 30. powrócił za mury, by zdobić ściany i sklepienia cysterskich zabudowań. O nim i jego twórczości opowiedzą sami ojcowie cystersi, otwierając przed nami zamknięte zazwyczaj dla zwiedzających drzwi klasztornej biblioteki. By poznać całą spuściznę cystersów, a także zobaczyć najcenniejsze dzieła sztuki ze zbiorów mogilskiego opactwa warto zwiedzić niedawno otwarte Muzeum, mieszczące się w dawnym pałacu opata. Po pobliskim drewnianym kościele św. pw. Bartłomieja oprowadzać będzie lokalny przewodnik, prezentując wspaniały, ale na co dzień ukryty, bogato dekorowany gotycki portal. Dla osób posługujących się polskim językiem migowym przygotowaliśmy wyjątkowy historyczny spacer po całym opactwie. Jeśli zaś zapragniemy sami poczuć się jak ornamentatorzy, umożliwią nam to warsztaty druku roślinami i zdobienia papieru czerpanego, prowadzone przez graficzkę i litografkę – zarówno dorośli, jak i dzieci będą mogli uwolnić artystycznego ducha.

W centrum Krakowa, na skrzyżowaniu ulic Długiej i Basztowej, stoi budynek, którego strzelistą wieżę wieńczy olbrzymi globus. Dom Pod Globusem, zbudowany na początku XX wieku dla Izby Przemysłowo-Handlowej, obecnie – już od 50 lat – siedziba Wydawnictwa Literackiego. Pełnej detali, monumentalnej fasadzie z okrętem, nie ustępuje w pięknie serce gmachu – sala Mehofferowska. Jej projekt pierwotnie powierzono Stanisławowi Wyspiańskiemu, ten jednak nie mógł wykonać zlecenia, przejął je więc przyjaciel artysty jeszcze z lat młodzieńczych, Józef Mehoffer. Efekty jego pracy – strop zdobiony wijącymi się, wielobarwnymi wężami, ściany pomalowane niczym wieka skrzyń krakowskich, boazerię zdobioną mosiężnymi elementami wzorowanymi na bronowickiej biżuterii i oświetlenie w kształcie kwiatów, „wyrastające” ze ścian i sufitu – przeszły najśmielsze oczekiwania. O tym dziele kompletnym opowie film przygotowany na Dni Dziedzictwa, którego premiera i kolejne pokazy odbędą się w sali Mehofferowskiej. Zwiedzimy również inne przestrzenie domu pod Globusem – pod przewodnictwem pracowników Wydawnictwa Literackiego, kustoszki MNK w Domu Mehoffera czy historyków sztuki. Każde oprowadzanie będzie można zwieńczyć wizytą na wieży, a ci, którzy pragną w pełni zanurzyć się w młodopolskim Krakowie, mogą wyruszyć na spacer śladami Mehoffera i Wyspiańskiego.

Poczytaj

Książka “Ornament”

Dniom Dziedzictwa, jak co roku, towarzyszy bezpłatna książka, dostępna we wszystkich punktach informacyjnych w trakcie tej edycji. W tym roku siedmioro autorów o różnym stylu i wrażliwości opowiedziało o każdym z bohaterów dni na swój wyjątkowy sposób. Barbara Sadurska, Radek Rak, Katarzyna Kobylarczyk, Sabina Jakubowska, Jakub Kornhauser, Bartosz Sadulski i Dominika Słowik zaskakują czytelnika formą i tematem. Książka będzie można otrzymać bezpłatnie w punktach informacyjnych podczas Małopolskich Dni dziedzictwa Kulturowego.

Album “Wyszukana Małopolska”

Z okazji jubileuszu 25-lecia MDDK oddajemy w Państwa ręce wyjątkowy album prezentujący wybrane zabytki, miejsca i idee, z którymi zetknęliśmy się w ciągu tych dwudziestu pięciu edycji. Zamknięte w pięknej formie, ilustrowane zdjęciami, czekają na Państwa opowieści o obiektach i ludziach współtworzących małopolskie dziedzictwo.

Album do nabycia od 3.06 w sklepie internetowym MIK-u (www.mik.krakow.pl/sklep) oraz w promocyjnej cenie podczas Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego (w punktach informacyjnych).

Wszystkie informacje na www.dnidziedzictwa.pl